Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

mennesket i Fursavisjonen gjev svaret på den symbolske meininga til forgreininga av denne
eldstraumen.
Landskapet er ganske forskjellig i dei ulike verka, og det er ei todeling her mellom dei
tidlegare og dei seinare verka. Som sagt er Helvete i Pisa, Sta Croce, Strozzikapellet og San
Gimignano holer og grotter i svære fjell. Inngangspartiet eller forgarden til Helvete som er
framstilt i det Spanske kapellet til Sta Maria Novella i Firenze er også inngangen til eit
grotteliknande landskap. I Orvieto, Pisano-preikestolane, Baptisteriet og i Padova er Helvete
framstilt som opne rom. Med det meiner eg at det ikkje er delt inn i avdelingar. I Orvieto og
på preikestolane gjev dette seg uttrykk i at alt foregår på same staden i eit avgrensa felt, utan
noka indre avgrensing. I Baptisteriet er Helvete eit opent landskap med fjell i bakgrunnen (fig.
7), medan Helvete i Padova ser ut til å kunne vere inni eit fjell. Likevel er det eit opent rom,
også her utan indre oppdeling eller rammar, med unnatak av den eventuelle oppdelinga som
den forgreina eldelva gjev.
Det monumentale verket
Helvetesframstillinga i Italia på 1300-talet tilhøyrer først og fremst kategorien religiøst bilete
som, i følgje Thomas Aquinas, har tre funksjonar: Å instruere dei utvitande ved å gje ei klar
framstilling av skrifta, å kalle fram dei kjenslene som høva seg for forteljinga som vart
framstilt, og å innprente det dei heilage mysteria i erindringa til betraktaren 459 . Imidlertid er
desse verka ein spesialisert type av eit religiøst bilete, ei spesialisering som kan definerast
som ”monumental”. Difor er oppgåvetemaet kalla ”monumentale helvetesframstillingar”. På
kva måte er dei utvalde verka monumentale, og på kva måte er monumentaliteten med på å
oppfylle Baxandalls tre kanoniske funksjonar
Dei fleste helvetesframstillingane er delar av større heilskapar, og få av dei er monumentale
åleine. Dommedagsframstillingane som heilskap har hovudsakleg didaktiske og påminnande
funksjonar, då nesten alle har ei offentleg plassering og vender seg til eit breitt lag av
befolkninga. Av dei kunstverka som her er gjennomgått, kan ein dele dei opp i tre grupper,
med omsyn til monumentalitet: I Baptisteriet, Arenakapellet og Orvieto er Helvete ein mindre
og integrert del av eit større verk, men avskilt frå Dommen ved at det er eit landskap med
grenser til resten av verket. I Pisa og Sta Croce er Helvete like store som Dommedag, og
459 Aquinas, Summa theologica, 2.2, q.94, art.2: ref. frå Eve Borsook, The mural painters of Tuscany, Oxford, 1980, s. xx;
også i Michael Baxandall, Patterns of intention: on the historical explanation of pictures, London, 1985, s. 106
104