Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

posisjon 64 . I martyrframstillingane verkar motivet som ein enkel allegori over det gode og det
vonde i kosmisk kamp, der offeret er det gode. I kunstverka i denne oppgåva ser vi da heller
ingen bli halshogde på denne måten, då det er syndarar som blir framstilt, og ikkje martyrar 65 .
Henging var ein mykje bruka avrettingsmetode som kriminelle frå lågare klasser måtte lide,
dessutan var det ei straff som vart påført folk som kom utanfrå og forstyrra offentleg fred. I
desse bysamfunna var freden skjør, det var både internt og eksternt press. Det var såleis lite
toleranse for ”unormale” eller framande element, då første bod for å oppretthalde likevekta i
samfunnet var samhald 66 . Eit ledd i å oppnå dette samhaldet var det offentlege aspektet ved
straffa. Ved å vise byen; massen og borgarane korleis det gjekk med kriminelle, viste ein dei
to ting: at det kom til å gå likeeins med dei sjølve om dei våga å sette seg i mot lova. Men
kanskje viktigare enn skremselspropagandaen var det ”sjølvforherligande” aspektet, nemleg
kombinasjonen av syndebukk-elementet, som fritar andre for skuld og gjer tilskodaren på eit
vis opphøgd og ”betre enn”, og av medynken som er uunngåeleg i ein slik betraktarstilling.
Medynken gjer ein også opphøgd. Gruppevis vil ein slå seg saman om kombinasjonen å
tykkje synd i, og å vere letta over å bli kvitt eit plageånd. Inntrykket er såpass sterkt at ein kan
sjå bort ifrå mindre konfliktar, og konsentrere seg om å verne om einannan og samfunnet og
freden og livet 67 .
Det visuelle aspektet ved ei henging må vere ganske uttrykksfullt. Som vi skal sjå var det
vanleg med ein galgekonstruksjon som tillèt henging av fleire enn ein om gongen. I tillegg var
det vanleg at den fordømte vart frakta frå ei open kjerre gjennom ei fast rute i byen til ein kom
til avrettingsstaden. I Firenze vart staden kalla ”Pratello della Giustizia”
(Rettferdighetsenga). På vegen var det også ofte vanleg at den dømte vart brent av
raudglødande tenger varma i trekol i eit fyrfat i kjerra. Dette heitte at fangen blei
”attanagliato” 68 . Desse spektakulære elementa: at fangane vart frakta til å visast fram for
byen, at dei gjennomgjekk tortur før dei gjekk i døden, og at det til slutt hang fleire dømte
kroppar og dingla i galgen, må ha vore groteske drama, som skapt for ein tilskodarskare. Det
er rimeleg å vente at kunstnaren nytta dei formene for straff og tortur han kjente til når han
63 Edgerton, 1985, s. 132
64 Edgerton, 1985, s. 148
65 Mellom anna i Helvete Pisa er det fleire som er hovudlause (fig.***). Desse representerar blindskap, og kjetteri
representerar igjen blindskap. Dei hovudlause i Pisa er truleg kjettarar, og har såleis lite med det offentlege
avrettingssystemet å gjere.
66 Edgerton, 1985, s. 129
67 Edgerton, 1985, s. 129
68 Edgerton, 1985, s. 141
23