Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

midtre syndaren identifisert som Judas (med inskripsjonar), i Sta Croce er dei to andre Brutus
og Cassius. Med tanke på den tematiske og komposisjonelle slektskapen mellom desse tre
freskane, og forholda dei har til Dantes Divina Commedia, er det sannsynlegvis Judas, Brutus
og Cassius som heng ut av munnane til alle dei tre satanfigurane. Judas sveik Gud, og er
sjølve arketypen på svik og kjetteri. I høve til oppdelinga mi ovanfor høyrer han inn under den
første gruppa, som bibelsk person. Men han står i ei særstilling blant desse, då han like mykje
som enkeltperson er eit symbol og ein representant for både kjetteri og svik i verste forstand.
Judas er sinnbiletet på desse eigenskapane blant alle menneskje, og rolla hans kan såleis
samanliknast med Lucifers rolle i helvetesframstillingane. Dette kan forklare kvifor Judas har
ein så prominent plass i desse verka.
Årsakene til framstilling av kjente personar i Helvete er truleg mange, og intensjonen
oppfattast ulikt i høve til kva perspektiv ein har på tolkinga. Når det gjeld den første gruppa
generelt, altså mytologiske, bibelske og historiske personar, er den symbolske og
representative funksjonen den mest innlysande. Av bibelske personar finn vi som sagt Judas i
dei fleste verka. Men også Pilatus er kanskje framstilt, blant sjølvmordarane i Pisa 500 .
Nebukadnesar, den babylonske kongen frå Det gamle testamente, er både i Pisa og i San
Gimignano 501 . I San Gimignano sit Nero, Herodes, Kain, Averroes, ein Farao og Simon
Magus, saman med kong Nebukadnesar rett under buken til Satan 502 . Simon Magus er i Pisa
den figuren som blir dratt ut av vaginaen til Lucifer av ein demon, og Nebukadnesar er ein av
dei han held i hendene sine 503 . Averroes var arabisk og muhammedansk lege, filosof og
politikar, og stod for ein panteistisk filosofi basert på Aristoteles’ lære 504 . Han argumenterte
for at verda og tida var uendeleg, og at det korkje fanst genesis eller noka apokalyptisk ende
på verda 505 . Difor vart han fordømt av kyrkja, og vert framstilt både i San Gimignano, Sta
Croce, og i Pisa. I Pisa er han saman med kjettarane, mellom anna Muhammed, øvst til høgre
i fresken (fig. 28) 506 . Averroes og Arius er også framstilt i Det spanske kapellet til Sta Maria
Novella i Firenze, under føtene til den triumferande St. Thomas Aquinas, saman med
Sibellius 507 . I Sta Croce er det truleg ei framstilling av trollkvinna Manto, og i Pisa er
500 Dodge, 1978, s. 135, note 96
501 Dodge, 1978, s. 93; Baschet, 1993, s. 638
502 Baschet, 1993, s. 638
503 Dodge, 1978, s. 93; om Simon Magus, sjå Georg Henderson, “The damnation of Nero, and related themes”, i A. Borge &
A. Martindale (red.), The Vanishing Past: Studies in medieval art, liturgy and metrology presented to Christopher Hohler,
Oxford, 1981, s. 41; og her, kap. “opp ned” s. 133
504 F. L. Cross (red.), The Oxford Dictionary of the Christian Church, London, 1974, s. 115-116
505 H. B. J. Maginnis, “Renaissance Roots: Time, History and Painting”, Gazette des Beaux-Arts, 114, 1989, s. 232
506 Polzer, 1964, s. 463; Dodge, 1978, s. 95
507 Eve Borsook, The mural painters of Tuscany, Oxford, 1980, s. 49
114