Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

esembles these beasts; for he has a head, but no scripture (caudex).” Vidare: “”Simia” is a
greek word, meaning “with squashed nostrils””. Hence we call monkeys this, besause they
have turned-up noses and a hideous countenance, with wrinkels lewdly puffing like bellows.
It is also said to be characteristic of goats to have a turned up nose. 657 ”. Her er altså eksplisitte
referansar til apens likskap med djevelen, og vidare ein kommentar om at geita har ein
liknande utsjånad, og implisitt at den er i besittelse av dei same djevelske eigenskapane som
apen.
Giganten
I kunstverka har Satan den eigenskapen at han er kjempestor, større enn dei fleste figurane i
dommedagsframstillinga med unnatak av Kristus (f. eks. fig. 32). Det er berre Satanfiguren i
Orvieto som ikkje er vesentleg større enn dei andre djevlane og syndarane (fig. 24). I følgje
Husband var Villmannen i tidleg mellomalder oftast skildra som ein gigant, men etterkvart
som gigantar vart forbunde med dumskap vart villmannen etterkvart mindre og mindre 658 . I
den perioden vi held oss til var villmannen ofte framstilt som eit ganske lite vesen som kravla
omkring mellom lauvverk og plantar. Satanfiguren derimot er alltid gigantisk, og ser ofte rett
dumme ut. Lucifer i San Gimignano har etter mitt syn denne grusomme, men idiotiske
utsjånaden, som i sterk grad er forårsaka av dei skjelande augo. I andre verk, for eksempel i
Arenakapellet og særleg i Baptisteriet, har han heller noko majestetisk over seg som på ein
slags pervertert måte gjer han verd ”trona”.
I Fransk 1000- og 1100-talslitteratur vart le gaians ein uniform type: dei var veldig høge,
hadde svære hovud, enorme armar og bein, raggete hår, var fråstøytande og vekte redsle hjå
alle som såg dei. Dei var ville og slemme, dei hata riddarar som kjempar mot dei og dei åt ofte
menneske. Desse vart, i følgje Barasch, i litteraturen ofte identifisert med Satan 659 .
Sidan Djevelen var så stor at han ikkje kunne skildrast, måtte Dante ty til indirekte
samanlikningar for gje eit bilete av storleiken hans: ”Og betre eg opp mot ein jotun når, enn
jotnen mot hans arm” 660 . I Tundals visjon er Satan til saman større enn alle dei uhyra han til
no har sett, som i sin tur er så store at dei overskrider fatteevna til mennesket 661 . Både i Sta
657 T. H. White, The Book of Beasts, London, 1954, s. 34-35
658 Husband, 1980. s. 1-2
659 Barasch, Imago Hominis: studies in the language of art, Wien, 1991, s. 140-141
660 Dante: Helvetet, 1999, song 34, vers 30-31, s. 189
661 Dietrichson, 1984, s. 41-42
146