Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

More documents

Recommendations

Info

I tillegg til Dantes Lucifer kan det verke som dei aktuelle satanfigurenes primære førebilete er visuelle, og ikkje litterære. Som nemnt er det berre Tundals visjon av dei litterære verka vi her har gjennomgått som i det heile tatt nemner ein satanfigur, og han er ikkje ein gong svært lik. Men framstillinga av Satan medan han sit på ei trone er som vi har sett eit tradisjonelt bysantinsk motiv. I tillegg til dei stilistiske ulikskapane er den største ulikskapen mellom trecento-Satan og f. eks. Torcellos Satan bestialiteten til trecento-Satan, i motsetning til menneskelikskapen til Torcellos Satan. Dei dyriske trekka utvikla seg sterkt i løpet av 1300- talet, og ein av kjeldene for dette kan gjerne vere Dantes dikt som framhevar alle stordjevlanes, så vel som Satans dyriske trekk. Djevelsk symbolikk I det følgjande vil eg vise at det er frykta for det ukjente som i stor grad ligg til grunn for mange av dei visuelle trekka til djevlane og Satan. Verdsoppfatninga i vesten har iallfall sidan Platons tid vore prega av ei dualistisk oppfatning, der omgrep som godt og vondt, and og materie er klare motsetnader som kjempar imot einannan. Mange motsetnader kan tilbakeførast til denne dualismen, og såleis denotere, symbolisere eller vere – det gode eller det vonde. Dikotomien ljos og mørke kan symbolisere det gode og det vonde, orden og kaos likeeins. Eg meiner det er motsetnaden kjent/ ukjent som ligg til grunn for alle desse. Ein kan seie at det ukjente symboliserar det vonde. Men kor skrekkinnjagande er det vonde i seg sjølv Er det ikkje det ukjente vi frykter i det vonde Er det ikkje det ukjente bak mørket som gjer at det symboliserar vondskap I desse verka er det vondskap som skal skildrast for betraktaren. Eg vil i det følgjande vise at effektane mørke og kaos blir bruka for å antyde noko ukjent, og at det vidare er det ukjente som denoterar vondskapen i verka. Etterkvart vil det også vise seg at det er det ukjente i kombinasjon med det kjente som utgjer det skremmande. I siste instans inneber dette det som er ukjent i det kjente: Dei ukjente kreftene i mennesket utgjer ein trussel mot det som er ordna og kontrollerte. Flaggermusvenger Flaggermusvengene er attributt hjå fleire av satan - og djevelframstillingane, og er symbol på mørke og vondskap. Djevlane i tidleg mellomalder hadde ofte venger, og gjerne med fjær som på fuglar og englar 626 . Men i løpet av 1100-talet dukka flaggermusvenger opp frå kinesisk kunst, og vart eit vanleg attributt hjå demonar i fransk gotisk skulptur, og etterkvart i 626 J. B. Russell, Lucifer. The Devil in the Middle Ages, Ithaca & London, 1988, s. 132; J. Baltrusaîtis, Le moyen age fantastique, Paris, 1955, s. 152 140
heile vestens gotikk. Den same transformasjonen føregjekk i Italia 627 . I Giottos freskar i Assisi finst eit av dei første eksempla på demonar med flaggermusvenger, i Baptisteriet i Firenze er eit anna eksempel (fig. 8) 628 . Flaggermusvengene i dei aktuelle verka kan ha fleire umiddelbare førebilete. Dei kan kome frå Dantes skildring av Lucifer 629 , men som Wilkins og Lorenzi peiker på er dei representert allereie i Baptisteriet, som vart laga før Dante skreiv Inferno 630 . Satanfiguren har ikkje venger i dette verket, men heilt til venstre i Helvete står det ein mørkeblå djevel med flaggermusvenger som er mykje større enn dei andre djevlane (fig. 8). Det er svært sannsynleg at Dante sett denne helvetesframstillinga, og han kan lett ha vorte inspirert av den store djevelen i skildringa av Satan. I bysantinsk dommedagstradisjon finn vi ikkje flaggermusvenger i det heile tatt. A. M. Giusti meiner at kunstnarane av mosaikken i Baptisteriet kan ha vore inspirert av fransk-gotisk kunst, og han kan såleis ha fått inspirasjon til flaggermusvengene derifrå 631 . Draken, ein av djevelens inkarnasjonar, fekk flaggermusvenger i same perioden som djevlane, også frå Kina. I den romanske kunsten er draken ein slange utan venger eller bein, eller ein fugl med øglehale. I den gotiske kunsten har han flaggermusvenger 632 . Draken er framstilt i fleire av dei aktuelle verka. Fleire av drakane i Baptisteriet og i Padova er hybridar mellom slangar og øgler og held seg i så måte mest til den romanske tradisjonen for drakar. Det er berre i Orvieto han har fått venger (fig. 24), noko som kan ha samband med den franske påverknaden verket kan ha hatt 633 . Draken representerte i fleire kulturar ein stad utanfor verda, utan orden eller form. Frå mellomalderdikting kjenner ein draken som hovudmotstandaren til riddarane, og han representerar nærmast føresetnadene for heltens eksistens som helt. Geita Ein av dei viktige eigenskapane til Satan i dei ulike kunstverka eg tek for meg er at det er eit beist, det vil seie eit vesen som er ein hybrid mellom menneske og ulike dyr. Utanom i 627 J. Baltrusaîtis, Le moyen age fantastique, Paris, 1955, s. 152; J. B. Russell, Lucifer. The Devil in the Middle Ages, Ithaca & London, 1988, s. 132 628 Lorenzo Lorenzi, Devils in Art, Firenze, 1994, s. 124 629 Dante: Helvete, 1999, song 34, vers 28-68, s. 189-190 630 Wilkins, 1927, s. 8; Lorenzi, 1997, s. 49 631 Paolucci (red.), 1994, s. 525 632 J. Baltrusaîtis, Le moyen age fantastique, Paris, 1955, s. 152 og 183 633 Sjå kap. 3.4 141
Page 1 and 2:
Kjent og ukjent i djevelsk ikonogra
Page 3 and 4:
*
Page 5 and 6:
3.9 Helvete i San Gimignano, Taddeo
Page 7 and 8:
som eg også ser som utslag av det
Page 9 and 10:
Avgrensinga av stad har fleire års
Page 11 and 12:
og Frankrike frå 1100-talet til 14
Page 13 and 14:
synder 15 . Men med omsyn til synde
Page 16 and 17:
Del I Presentasjon av verk og kjeld
Page 18 and 19:
Ved sidan av er det framstilt hovud
Page 20 and 21:
vidareutvikla i trecentokunsten. F
Page 22 and 23:
Det vart antyda ein visuell allegor
Page 24 and 25:
skulle feste førestillingar om Gud
Page 26 and 27:
opphøgde nakenheten ein kan finne
Page 28 and 29:
Bøddelen og galgen: visuelle aspek
Page 30 and 31:
hovudsakleg ein freistar, og opptre
Page 32 and 33:
Fælsleg er det vi då har i vente:
Page 34 and 35:
ein ikkje har full kontroll over kv
Page 36 and 37:
Teologien og skolastikken Dei 7 hov
Page 38 and 39:
for didaktiske preikar, som gjorde
Page 40 and 41:
eller i St. Patricks Purgatorium, m
Page 42 and 43:
presis måte, som gjerne kan vere g
Page 44 and 45:
symboliserar hovmodet, og ein ulv,
Page 46:
helvetespinslene enn av sæla i Par
Page 49 and 50:
Marcovaldo og krinsen hans, og base
Page 51 and 52:
På venstre side øvst i dommedagss
Page 53 and 54:
sidan av dei som står opp frå gra
Page 55 and 56:
illuminasjonane der heile Helvete e
Page 57 and 58:
heile armen til ein syndar i munnen
Page 59 and 60:
venstre i dette feltet er det engla
Page 61 and 62:
Arena” i Padova, og innviinga skj
Page 63 and 64:
i høveleg kontrast til dei ordna f
Page 65 and 66:
liknande måtar som i Baptisteriet,
Page 67 and 68:
Nede til høgre ser vi til slutt sj
Page 69 and 70:
Orvieto seg narrativt frå venstre
Page 71 and 72:
på kleda til figurane, medan Polze
Page 73 and 74:
som førte ein antipaveleg propagan
Page 75 and 76:
Lucifer er grøn, sit i flammene og
Page 77 and 78:
Ilg poengterar at Dantes tekst aldr
Page 79 and 80:
og kroppen forfra, og likevel synas
Page 81 and 82:
iletmediet på ein fundamentalt ann
Page 83 and 84:
har ein hårlaus kropp, klør i sta
Page 85 and 86:
Klo-føter har dei, fjørvom, breie
Page 87 and 88:
iletverket. Giles meiner at dette v
Page 89 and 90: Uavhengig av om Andrea Bonaiuti ell
Page 91 and 92: problematisere dateringsspørsmåle
Page 93 and 94: NABUCCODINA, FARAO og EROD, og kans
Page 95 and 96: utlånar. Begge desse mennene vert
Page 97 and 98: Inngangen til Helvete Heilt nedst t
Page 99 and 100: Satan og djevlane gjennomgår ei en
Page 101 and 102: 101
Page 103 and 104: inndeling av hovudsyndene i 7 454 .
Page 105 and 106: overgangen mellom dei er naturleg o
Page 107 and 108: omverda, og i den samanhengen er do
Page 109 and 110: kan ha vore inspirert av dette moti
Page 111 and 112: (3:1). “For though in the sight o
Page 113 and 114: sine synder. Ein kvantitativ varias
Page 115 and 116: trollkvinna Erichto identifisert ve
Page 117 and 118: individet. Dei er populære represe
Page 119 and 120: mytologiske vesen, og var hemnvette
Page 121 and 122: Slangen i dikta Inne i kjempemonstr
Page 123 and 124: Satanfigurene i Baptisteriet, Orvie
Page 125 and 126: satanfiguren; i ein del tidlegare h
Page 127 and 128: 3. Dei udøydelege ormane 4. Stanke
Page 129 and 130: klare eksemplet blant desse verka p
Page 131 and 132: Det groteske og seksualiteten I Bap
Page 133 and 134: apokalypse skildrast det same motiv
Page 135 and 136: Inferno, der Dante kjem i tale med
Page 137 and 138: hans!” 611 . Her er djevelen nemn
Page 139: grådige og det store, er likskapar
Page 143 and 144: Djevelen 639 . Både Pan, satyren o
Page 145 and 146: mangla eit sinn (”out of his mind
Page 147 and 148: Croce og Strozzikapellet som er ins
Page 149 and 150: iletteppe frå Skog i Sveirge, trul
Page 151 and 152: ”The great power of the cross is
Page 153 and 154: Taddeo di Bartolos Helvete svært p
Page 155 and 156: 5 Moral og synd: det dyriske og det
Page 157 and 158: likket hjå beista ser vi det menne
Page 159 and 160: antikken, er apen tidleg oppfatta s
Page 161 and 162: I Helvete i Padova er det ikkje nok
Page 163 and 164: utishness, exceeding human vice and
Page 165 and 166: epresentert både hjå Satan, djevl
Page 167 and 168: 6 Avslutning: Tankar omkring tid og
Page 169 and 170: Litteraturliste Andreescu, Irina,
Page 171 and 172: Friedman, John Block, ”Antichrist
Page 173 and 174: Pettazzoni, R., ”The pagan origin
Page 175 and 176: Illustrasjonsliste fig. 1. Dommedag
Page 177 and 178: fig. 41. Andrea Bonaiuti da Firenze
Page 179 and 180: Illustrasjonar fig. 2. Dommedag i S
Page 181 and 182: fig. 8. Coppo di Marcovaldo, Dommed
Page 183 and 184: fig. 15. Giovanni Pisano, Preikesto
Page 185 and 186: fig. 19. Giotto di Bondone, Arenaka
Page 187 and 188: fig. 25. Bounamico Buffalmacco, Cam
Page 189 and 190: fig. 32. Andrea di Cione / Orcagna,
Page 191 and 192:
fig. 35. Nardo di Cione, Strozzikap
Page 193 and 194:
fig. 43. Taddeo di Bartolo, Collegi
Page 195 and 196:
fig. 51. Taddeo di Bartolo, Collegi
show all

Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?