Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

inneber ein kombinasjon av ekstreme dyriske trekk, i samband med dei mest korrumperte og
skremmande sidene ved dei reint menneskelege eigenskapane som er basert på rasjonalitet og
viten.
Dei dyriske aspektet ved Satan, og dei menneskelike
Baschet poengterar at dei tre ansikta til Satan, som vart vanlege i Italia utover på 1300-talet,
er eit av dei viktigaste aspekta hjå Satan, ved at dei hovudsakeleg vert bruka til å fortære
syndarar med 702 . Fortæringa er eit viktig element allereie i dei tidlege monumentale
helvetesframstillingane. I Torcello-mosaikken framstillast trona til Satan som eit to-hoda
monster som eter syndarar. Her er altså dei to hovuda og syndarfortæringa overletne til ein
dyrisk medhjelpar, medan Satan ser ganske menneskeleg ut med ein liten person på fanget.
Motivet utviklast ved at slangemonster går ut av øyrene på Satan, og at både desse og Satan
eter syndarar med sin eigen munn. Til slutt er det Satan sjølv som har fått alle dei
syndaretande munnane, og vert meir og meir eit monster med dyriske attributt. Vi har også
sett at fråtseriet og raseriet hjå Satan representerar styrløyse og dyrisk brutalitet.
Alle dei ulike dyriske attributta til Satan og djevlane inneber på eine sida ein referanse til den
symbolske verdien til nettopp det dyret det refererast til, f. eks. geita som symbol på vellyst.
På andre sida inneber alle dyreattributta ein referanse til det dyriske i seg sjølv hjå djevlane og
Satan, og nettopp dei forhatte eigenskapane som villskap, grådighet og brutalitet. Geita er i
motsetnad til både djevlane og Villmannen eit dyr, og ikkje eit ”beist” eller ein mellomting.
Difor kan heller ikkje geita representere mennesket anna enn som eit abstrakt symbol, eller
ein allegori. Det ville ikkje høve å framstille ei geit som ein satanfigur eller ein djevel, men
geiteattributt var veleigna til å skape eit beist med eigenskapane styrløyse og dyrisk avsinn.
Samtidig som djevlane i San Gimignano har velutvikla bestialske trekk er desse også
påfallande menneskelege, ved at dei har spottande og smilande ansikt (fig. 48). Fordi
djevelske representasjonar trass dyreattributtet aldri heilt missar det menneskeliknande, må
eigenskapane oppfattast som menneskelege huglag, og det er i stor grad dette som konstituerar
det skremmande ved beistet, då det i tillegg til eit dyrisk uvit også har det menneskelege
vondhuga. Det skremmande ved beist som liknar mennesket er særleg reflektert i apen som
symbol på synd. Gjennom sin similitudo hominis, kommentert allereie av filosofane i
702 Baschet, 1993, s. 220
158