Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

More documents

Recommendations

Info

Del I Presentasjon av verk og kjelder 2 Bakgrunn og kjelder 2.1 Historia til den monumentale dommedags- /helvetesframstillinga Den monumentale dommedagsframstillinga i Italia er som oftast freskar og mosaikkar, hovudsakleg i interiøret på monumentale kyrkje/ kapellbygningar, på innsida av fasaden. Relieffet i Orvieto er i denne samanhengen eit unnatak frå tradisjonen. Saman med preikestolane til Pisano-brørne kan relieffa både i følgje Baschet og Gardner knytast til franske katedralfasadar, tradisjonelt med dommedagsframstillingar i tympanon 27 . Dommedagsframstillingane i Italias trecento har både bysantinske og vestlege element, dei tidlegaste er tydeleg meir påverka av bysantinske dommedagsskjemaet enn dei seinare. Ein straum av eld som renn frå Kristi mandorla og ned i Helvete er eit typisk bysantinsk motiv. Ein av dei første dommedagsframstillingane med eldstraum-motivet er ei altartavle i Kastoria frå 900-talet 28 . Frå vår periode er det berre Giottos Dommedag i Padova som eldstraummotivet, sjølv om elden er eit vesentleg element også i dei andre verka. Men Giotto har også framstilt englar som rullar ut himmelen bak Kristus Dommaren (fig. 18), som er eit anna typisk bysantinsk motiv 29 . Begge desse motiva finst også i dommedagsmosaikken i Torcello frå 1100-talet (fig. 3) 30 . Ei nøyaktig datering av verket er umogleggjort av sterk restuarering i det 18. og 19. hundreåret 31 . Otto Demus meiner at heile dei to øvre felta av dommedagsframstillinga i Torcello er kopiar frå omkring 1870: Dei er ikkje representative for stilen i det 12. hundreåret, i beste fall er dei 27 Baschet, 1993, s. 190; Julian Gardner, “The facade of the Duomo at Orvieto“, De l’art comme mystagogie: Iconographie du Jugement dernier et des fins dernières à l’époque gothique, Poitiers, 1996, s. 203; Om fransk-gotisk dommedagstradisjon, sjå også Willibald Sauerländer, Cathedrals and sculpture, London, 1999/2000, særleg vol. I 28 I flg. Lexikon der Christlichen Ikonographie, IV, 1972, s. 513; fleire eksempel på bysantinske dommedagsframstillingar med eldstraummotivet i: Beat Brenk, Tradition und Neuerung in der christlichen Kunst des ersten Jahrtausends: Studien zur Geschichte des Weltgerichtsbildes, i Wiener Byzantinistische Studien, Band III, Wien, 1966, s. 79-92 29 Beat Brenk, Tradition und Neuerung in der christlichen Kunst des ersten Jahrtausends: Studien zur Geschichte des Weltgerichtsbildes, i Wiener Byzantinistische Studien, Band III, Wien, 1966, s. 84 30 Irina Andreescu, “Torcello II: Anastasis et Jugement: Têtes vraies, têtes fausses”, Dumbarton Oaks Papers, Washington, 26, 1972, s. 195-207 31 Roberto Coroneo, “Torcello”, The Dictionary of Art, (red. Jane Turner), 31, 1996, s. 163 16
epresentative for det 12. hundreårets ikonografi 32 . Andreescu påpeikar at det nettopp er den tidvis dårlege kunstnarlege kvaliteten i restaureringsarbeidet, og ein ulikskap i stil og materialbruk som gjer det mogleg å skilje kopiane frå originalane 33 . Dette fordi ein har vore svært trufast mot komposisjonen, og det er lite som endrar det originale skjemaet 34 . Då det er ikonografien som i hovudsak skal gjerast greie for her, vil eg ikkje problematisere restaureringsspørsmålet ytterlegare. Kristus er framstilt to gonger: ein gong som himmelsk Far og Frelsar, og ein gong som Dommar. Dei fordømte og dei utvalte er representert til høgre og venstre i dei nest nedste registra, Paradis og Helvete er heilt nedst. I Paradis er porten vakta av ein engel, og omkring står Maria, den gode røvaren med korset sitt, og tre kyrkjefedre saman med dei utvalte. Dei utvalte er vendt mot Kristus, medan dei fordømte i flaumen av eld er vendt bort frå han. Elles er framstillinga statisk, og felta representerar éin positiv og éin negativ pol 35 . Her vert hovuda til dei fordømte overfalt av straffeenglar, og av små og svarte torturerande demonar med venger (ikkje flaggermusvenger). Satan dominerar feltet på høgre side. Satan er karakteristisk for bysantinske satanfigurar ved storleiken, den frontale posisjonen, og trona som er ein drake med to hovud som fortærar syndarar 36 . Trekka er heilt menneskelege, og liknar dei til ein gamal mann. Dei negative trekka er minimale. Han har roleg gestikk, og den høgre handa er løfta i ei velkommande rørsle. På fanget har han ein liten person. Dette kan vere Judas som i Sant’Angelo in Formis, eller Antikrist som i Helvete (fol. 255r) i Hortus Deliciarum (fig. 53 og fig. 54) frå andre halvdel av 1100-talet 37 . I alle tilfelle utgjer scenen ein antitese til kyrkjefedrane i Paradis som har ein av dei Utvalte på fanget 38 . Det nedre helvetesregistret er delt i seks rektangulære helvetesscener: tre oppe og tre nede. Øvst til venstre er tre av dei fordømte er offer for elden. Til høgre står fire fordømte i posisjonar som indikerar liding, ved biting i handa og fletting av beina. Ved sidan av er det to fordømte som er dekt av vatn, og nede til venstre vert hovudskallar gjennomtrengt av ormar. 32 Otto Demus, ”Studies among the Torcello mosaics – II”, Burlington Magazine, 84, 1944, s. 43-44 33 Irina Andreescu, “Torcello II: Anastasis et Jugement: Têtes vraies, têtes fausses”, Dumbarton Oaks Papers, Washington, 26, 1972, s. 196 34 Irina Andreescu, “Torcello II: Anastasis et Jugement: Têtes vraies, têtes fausses”, Dumbarton Oaks Papers, Washington, 26, 1972, s. 197 35 Baschet, 1993, s. 192 36 I følgje Baschet, 1993, s. 193 37 Sjå R. Green, M. Evans, C. Bischoff & M. Curschmann, Herrad of Hohenbourg: Hortus Deliciarum, London, I, 1979, s. 1 og fol. 255r, s. 338 38 Baschet, 1993, s. 193 og note 160 17
Page 1 and 2: Kjent og ukjent i djevelsk ikonogra
Page 3 and 4: *
Page 5 and 6: 3.9 Helvete i San Gimignano, Taddeo
Page 7 and 8: som eg også ser som utslag av det
Page 9 and 10: Avgrensinga av stad har fleire års
Page 11 and 12: og Frankrike frå 1100-talet til 14
Page 13 and 14: synder 15 . Men med omsyn til synde
Page 18 and 19: Ved sidan av er det framstilt hovud
Page 20 and 21: vidareutvikla i trecentokunsten. F
Page 22 and 23: Det vart antyda ein visuell allegor
Page 24 and 25: skulle feste førestillingar om Gud
Page 26 and 27: opphøgde nakenheten ein kan finne
Page 28 and 29: Bøddelen og galgen: visuelle aspek
Page 30 and 31: hovudsakleg ein freistar, og opptre
Page 32 and 33: Fælsleg er det vi då har i vente:
Page 34 and 35: ein ikkje har full kontroll over kv
Page 36 and 37: Teologien og skolastikken Dei 7 hov
Page 38 and 39: for didaktiske preikar, som gjorde
Page 40 and 41: eller i St. Patricks Purgatorium, m
Page 42 and 43: presis måte, som gjerne kan vere g
Page 44 and 45: symboliserar hovmodet, og ein ulv,
Page 46: helvetespinslene enn av sæla i Par
Page 49 and 50: Marcovaldo og krinsen hans, og base
Page 51 and 52: På venstre side øvst i dommedagss
Page 53 and 54: sidan av dei som står opp frå gra
Page 55 and 56: illuminasjonane der heile Helvete e
Page 57 and 58: heile armen til ein syndar i munnen
Page 59 and 60: venstre i dette feltet er det engla
Page 61 and 62: Arena” i Padova, og innviinga skj
Page 63 and 64: i høveleg kontrast til dei ordna f
Page 65 and 66:
liknande måtar som i Baptisteriet,
Page 67 and 68:
Nede til høgre ser vi til slutt sj
Page 69 and 70:
Orvieto seg narrativt frå venstre
Page 71 and 72:
på kleda til figurane, medan Polze
Page 73 and 74:
som førte ein antipaveleg propagan
Page 75 and 76:
Lucifer er grøn, sit i flammene og
Page 77 and 78:
Ilg poengterar at Dantes tekst aldr
Page 79 and 80:
og kroppen forfra, og likevel synas
Page 81 and 82:
iletmediet på ein fundamentalt ann
Page 83 and 84:
har ein hårlaus kropp, klør i sta
Page 85 and 86:
Klo-føter har dei, fjørvom, breie
Page 87 and 88:
iletverket. Giles meiner at dette v
Page 89 and 90:
Uavhengig av om Andrea Bonaiuti ell
Page 91 and 92:
problematisere dateringsspørsmåle
Page 93 and 94:
NABUCCODINA, FARAO og EROD, og kans
Page 95 and 96:
utlånar. Begge desse mennene vert
Page 97 and 98:
Inngangen til Helvete Heilt nedst t
Page 99 and 100:
Satan og djevlane gjennomgår ei en
Page 101 and 102:
101
Page 103 and 104:
inndeling av hovudsyndene i 7 454 .
Page 105 and 106:
overgangen mellom dei er naturleg o
Page 107 and 108:
omverda, og i den samanhengen er do
Page 109 and 110:
kan ha vore inspirert av dette moti
Page 111 and 112:
(3:1). “For though in the sight o
Page 113 and 114:
sine synder. Ein kvantitativ varias
Page 115 and 116:
trollkvinna Erichto identifisert ve
Page 117 and 118:
individet. Dei er populære represe
Page 119 and 120:
mytologiske vesen, og var hemnvette
Page 121 and 122:
Slangen i dikta Inne i kjempemonstr
Page 123 and 124:
Satanfigurene i Baptisteriet, Orvie
Page 125 and 126:
satanfiguren; i ein del tidlegare h
Page 127 and 128:
3. Dei udøydelege ormane 4. Stanke
Page 129 and 130:
klare eksemplet blant desse verka p
Page 131 and 132:
Det groteske og seksualiteten I Bap
Page 133 and 134:
apokalypse skildrast det same motiv
Page 135 and 136:
Inferno, der Dante kjem i tale med
Page 137 and 138:
hans!” 611 . Her er djevelen nemn
Page 139 and 140:
grådige og det store, er likskapar
Page 141 and 142:
heile vestens gotikk. Den same tran
Page 143 and 144:
Djevelen 639 . Både Pan, satyren o
Page 145 and 146:
mangla eit sinn (”out of his mind
Page 147 and 148:
Croce og Strozzikapellet som er ins
Page 149 and 150:
iletteppe frå Skog i Sveirge, trul
Page 151 and 152:
”The great power of the cross is
Page 153 and 154:
Taddeo di Bartolos Helvete svært p
Page 155 and 156:
5 Moral og synd: det dyriske og det
Page 157 and 158:
likket hjå beista ser vi det menne
Page 159 and 160:
antikken, er apen tidleg oppfatta s
Page 161 and 162:
I Helvete i Padova er det ikkje nok
Page 163 and 164:
utishness, exceeding human vice and
Page 165 and 166:
epresentert både hjå Satan, djevl
Page 167 and 168:
6 Avslutning: Tankar omkring tid og
Page 169 and 170:
Litteraturliste Andreescu, Irina,
Page 171 and 172:
Friedman, John Block, ”Antichrist
Page 173 and 174:
Pettazzoni, R., ”The pagan origin
Page 175 and 176:
Illustrasjonsliste fig. 1. Dommedag
Page 177 and 178:
fig. 41. Andrea Bonaiuti da Firenze
Page 179 and 180:
Illustrasjonar fig. 2. Dommedag i S
Page 181 and 182:
fig. 8. Coppo di Marcovaldo, Dommed
Page 183 and 184:
fig. 15. Giovanni Pisano, Preikesto
Page 185 and 186:
fig. 19. Giotto di Bondone, Arenaka
Page 187 and 188:
fig. 25. Bounamico Buffalmacco, Cam
Page 189 and 190:
fig. 32. Andrea di Cione / Orcagna,
Page 191 and 192:
fig. 35. Nardo di Cione, Strozzikap
Page 193 and 194:
fig. 43. Taddeo di Bartolo, Collegi
Page 195 and 196:
fig. 51. Taddeo di Bartolo, Collegi
show all

Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?