Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

vidareutvikla i trecentokunsten. Først er staden i eit lukka rektangel. I Baptisteriet blir det til
ei sone avskilt frå resten. Gjennom utviskinga av den overordna registeroppdelinga endrast
grunnlaget for representasjonane, og Helvete står etterkvart fram som ei hole i fjellet. Dette
ser vi i Giottos Helvete i Padova 50 . Desse helvetesholene utviklast til å bli autonome,
spesifikke stader. Sjølv om dei monumentale helvetesframstillingane var knytt til ei
dommedagsframstilling er Helvete i Pisa, Strozzikapellet, Sta. Croce og San Gimignano like
store og i seg sjølv like monumentale som Dommen. Utviklinga av den spesifikke staden i det
italienske monumentale kunstverket har samanheng med oppfatninga av tid og rom. I følgje
E. Borsook er innføringa av det arkitektoniske rammeverket i maleriet ein viktig kontrast til
det bysantinske maleriet, der ”space is immeasurable and action virtually timeless, [while]
murals with illusionistic frameworks tie their imagery to the actual world” 51 .
Satanfiguren er dominerande i alle verka. Storleiken hans og trona, som ofte består av to
monster (drakar eller slangar), konstituerar herredømet og makta til Satan. Han vert
kronologisk større og større, og det monsterliknande ved han utviklar seg parallelt med
storleiken. Om vi samanliknar figurane i Torcello og Pisa ser vi dette klart. Det er ikkje mykje
att av den menneskeliknande luciferfiguren i Pisa eller San Gimignano 52 .
Moshe Barasch meiner at motivet der somme av dei fordømte held hendene opp til munnen i
Torcello, stammar frå eit slektskap til motivet Utdrivinga av Adam og Eva frå Paradis der ein
av dei ofte gjer denne gesten. Motivet er nært relatert til Dommedag i teologisk meining, og i
følgje Barasch også i kunstnarleg form 53 . I følgje Barasch indikerar gesten, i tillegg til å vere
eit intuitivt teikn for desperasjon, eit teikn for eit ønskje om å skade seg sjølv 54 . At dei
fordømte har hendene opp til munnen (og kanskje bit på dei) er i følgje Beat Brenk
gjennomgåande i bysantinske dommedagsframstillingar 55 , og vi skal sjå at motivet vert
vidareført i det italienske Helvete utover på 1300-talet 56 .
50 Baschet, 1993, s. 218
51 Eve Borsook, The mural painters of Tuscany, Oxford, 1980, s. xxiv
52 Meir om Satans som monster i kap. 4.4 om Satan og djevlar.
53 Barasch, 1976, s. 12-13
54 Barasch, Moshe, Gestures of despair in medieval and early renaissance art, New York, 1976, s. 12-20
55 Beat Brenk, Tradition und Neuerung in der christlichen Kunst des ersten Jahrtausends: Studien zur Geschichte des
Weltgerichtsbildes, Wiener Byzantinistische Studien, Band III, Wien, 1966, s. 88
56 Meir i kap. 3.1, 3.5, 3.7, 3.9 og 4.3
20