Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

2.2 Historiske tilhøve: straffeformar
I denne delen har eg hovudsakleg nytta S. Y. Edgertons Pictures and Punishment som
kjelde 57 . Eg vil her gje eit oversyn over dei viktigaste straffemetodane i avgrensingsområdet
særleg dei visuelle aspekta ved dei, slik at eg seinare i oppgåva kan diskutere relasjonane dei
kan ha til kunstverka og den kulturelle oppfatninga av straff.
Den offentlege straffa av kriminelle hadde fleire funksjonar. For det første skulle den statuere
eksempel. Det er truleg unødvendig å gjere merksam på at den offentlege straffa, dvs. straff
øvd ut over den kriminelle, av myndigheta, gjekk føre seg i innbyggjaranes påsyn. Slik er det
lett å tenkje seg at tortur- og straffemetodar kan ha hatt ein del å seie for kunstnarlege
framstillingar av straff. Ved sidan av hemn og beskyttelse av borgarar mot kriminelle var den
propagandistiske funksjonen vesentleg for dei offentlege straffane. Difor kan ein òg førestille
seg at visuelle aspekt ved straffa kan vere påverka av ikonografiske element i somme
kunstverk, for å skape ein dramatisk effekt.
I den propagandistiske funksjonen til den offentlege avstraffinga og avrettinga ligg òg eit
forsøk frå offentleg hald om å rettferdiggjere seg sjølv, eit behov som er forståeleg i eitkvart
samfunn, men særleg i eit der styresystema var i ein omveltande fase. I Toscana og områda i
Midt-Italia på 1300-talet var det nye formar for småstatar i form av republikkar styrt av
byborgarskapet. Dei trengte å bevise overfor folket at makta deira var like gudgjeven og
rettvis som baronanes makt i det gamle men utdøyande føydalsystemet 58 . Eit eksempel på at
ein nytta kunsten som reiskap for å vise det opphøgde ved makta si er freskane i Sala dei
Nove, Palazzo Pubblico, Siena, av Ambrogio Lorenzetti. Desse motiva er av verdsleg art, og
viser allegoriar på god og dårleg regjering, representert ved motsetnadene Justitia/Injustitia og
andre personifiserte dygder og laster. Det gode styre er i komposisjon svært likt dei religiøse
dommedagsframstillingane som vert behandla her. Bonum Commune; det gode styre,
representert ved ein figur i kongelege klær, tronar i ein posisjon som lett fører tankane an på
Den Guddommelege Rettferd representert ved Guds son 59 . I følgje Edgerton var ein verknad
av denne jakta på “andeleg alibi” for maktutøving, mellom anna at dei offentlege straffene
fekk eit stilisert preg av moralspel, altså moralske skodespel, og gav såleis allusjonar til æva.
57 Edgerton, Samuel Y., Pictures and Punishment: Art and Criminal Prosecution during the Florentine Renaissance, Ithaca,
New York, 1985
58 Edgerton, 1985, s. 22
59 For samanlikning av freskene i Sala dei Nove med ein dommedagsminiatyr i eit Decretum Gratiani: Edgerton, 1985, s. 30-
38.
21