Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

3.10 Oppsummering
Før vi går vidare til del 2 må helvetesmotivet i dei skildra verka gjerast kort greie for i nokre
oppsummerande kommentarar.
Eit moment vi var inne på i byrjinga av oppgåva var rolla til det bysantinske skjemaet for
dommedagsframstillinger som førebilete for trecento-verka i Italia. Det er ingen tvil om at
desse spelte ei stor rolle, og var viktige inspirasjonskjelder. Då tenkjer eg særleg på
mosaikken i Torcello og muralmaleriet i Sant’ Angelo in Formis, dei to verka som vart gjort
greie for i kap. 2.1. Trecentoverka er også inspirert av vestleg (særleg fransk) tradisjon for
dommedagsframstilling, noko vi særleg ser i relieffa i Orvieto og i Pisanos preikestolar. Det
er vel ikkje tilfeldig at ein ser innflytelse frå franske tympanon i relieffa, og innflytelse frå
San’ Angelo in Formis og Torcello i mosaikkene og freskene. Det er meir naturleg å gå til
kjelder av det same mediet når ein skal hente inspirasjon. Likevel følgjer relieffet i Orvieto
ein annan mal enn den franske tympanon. Verket er langstrakt og dekkjer ein fasadepilar, og
bryt såleis både med den tradisjonen som dekkjer dei indre fasadene eller takkuplane, og med
gavledekorasjonane i franske katedralar. Dommedagspilaren i Orvieto lager sin egen mal for
sitt bruk, og om han har fått innflytelse av nokon i denne samanhengen er det nok heller
romersk antikk skulptur, f. eks. Trajansøylen. Den klassiske innflytelsen ser vi også i dei
andre verka, f. eks. hjå Giotto som framstiller individuelle figurar med dramatikk og patos.
Hjå Giotto finn vi også referansar til den bysantinske stilen, f. eks. straumen av eld som
forgreinar seg og renner utover dei fordømte og trekker dei nedover i Helvete.
I dei seinare verka er somme aspekt ved det bysantinske skjemaet oppretthaldt, men har fått ei
noko anna meining. Om ein samanliknar Taddeo di Bartolos Helvete i San Gimignano med
den bysantinske mosaikken i Torcello ca. 200 år tidlegare, ser ein særleg eitt likskapstrekk
ved helvetesframstillinga: oppdelinga i rom. I Torcello fungerte dette som abstrakte, eller
representative rom, medan i San Gimignano er dei meir konkrete stader i underverda der ulike
syndarar må gjennomgå ulik pine. Baschet har vektlagt utviklinga av Helvete som spesifikk
stad. Han meiner at felta i dei bysantinske helvetesframstillingane ikkje kan oppfattast som
ulike stader, men som ei insistering på dei viktigaste formene for pine 449 . I San Gimignano
derimot er både stadene og straffene delt inn i ulike soner, avmerka og klassifisert etter dei 7
dødssyndene.
449 Baschet, 1993, s. 194 og s. 201
98