Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

satanfiguren; i ein del tidlegare helvetesframstillingar er satanfiguren heilt erstatta av eit
vidopent helvetesgap, eventuelt er dette gapet Satan sjølv 555 .
I løpet av 1100-talet utvikla det seg ein type framstilling av Leviatan i porten av Helvete, der
kroppen ikkje er framstilt (fig. 55) 556 . Schmidt meiner dette kan tyde at alt som foregår bak
porten er inni kroppen til Leviatan, eller det kan innebere ei vektlegging av Leviatan som eit
fortærande vesen. I alle tilfelle har Leviatan her blitt til ein ny måte å illustrere den dyriske
helvetesmunnen på 557 . Schmidt påpeiker at ei slik identifisering av Leviatan med porten til
Helvete vart vanleg seinare i mellomalderen, og er truleg opphavet til framstillinga av desse to
gapa 558 . Gapet i Pisa har truleg ikkje funksjon som inngang til Helvete då det ikkje er plassert
der dei fordømte kjem inn. Likevel byggjer det på motivet med den vidopne munnen, og har
den viktigaste eigenskapen til Leviatan og draken: Det sluker syndarar og spyr eld. Gapet i
San Gimignano kan som sagt også ha inngangsfunksjonen i behold, og har elles dei same
funksjonane som det i Pisa 559 .
Schmidt har analysert den ikonografiske utviklinga til biletet av helvetesmunnen, og viser at
det i utgangspunktet er fire ulike motiv som har bestemt utviklinga av framtoninga til den,
heilt fram til renessansen:
- Helvete framstilt som ein avgrunn som svelgjer den ugudelege,
- Satan framstilt som ein løve som fortærer syndarar (jamfør 1Peter 5:8),
- Satan framstilt som ein drake som spyttar helvetesflammar, og
- sjøuhyret Leviatan. 560
Vidare viser han at dei tidlegaste helvetesmunnane viser dominerande påverknad frå eit av
desse fire bileta, medan seinare helvetesmunnar blanda dei, ved å bruke element frå kvar for å
oppnå ulike effektar. Så langt har vi sett eksempel på den dyriske og animerte
helvetesmunnen, representert ved drakar eller Leviatan i Pisa og San Gimignano.
Helvetesmunnen som spesifikk stad; den ikkje-levande avgrunnen
Helvetesmunnen framstilt som ein avgrunn utviklar seg frå å vere ein ikkje-levande stad, til å
bli eit meir animert bilete først med svelg, deretter med kjevar 561 . Vi har ikkje noko eksempel
555 Eksempler på dette i Gary D. Schmidt, The iconography of the mouth of Hell, London, 1995, særleg s. 13-60
556 For eksempel tympanon på vestdøra i klostret Conques-en-Rouergue, frå slutten av 1100-talet: sjå også Gary D. Schmidt,
The iconography of the mouth of Hell, London, 1995, s. 45-46, og note 38 s. 196 for relevant bibliografi.
557 Gary D. Schmidt, The iconography of the mouth of Hell, London, 1995, s. 45-46
558 Schmidt, 1995, s. 46
559 Baschet, 1993, s. 639
560 Schmidt, 1995, s. 32
125