Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

iletteppe frå Skog i Sveirge, truleg også frå 1100-talet, viser ein demonisk figur med tre
hovud 671 .
Trass at ein ikkje har bevis på at det i den tidleg-kristne mellomalderen eksisterte visuelle
framstillingar av den demoniske figuren med tre ansikt, meiner Kierfel at skriftlege kjelder og
den religionshistoriske bakgrunnen tyder på at dei eksisterte 672 . At førestillinga om Satan med
tre ansikt eksisterte i Italia allereie på 400-talet, viser eit utdrag frå ei preike om arvesynda,
haldt av biskopen av Ravenna i det 5. hundreåret, St. Peter Chrysologus: ”O sin, you cruel
beast – and a beast not content to vent your fury against the human race from merely one
head. We have seen this beast, brethren, devouring with a triple mouth all the highly precious
sprouts of the human family. Yes brethren, with a mouth that is triple: as sin this beast
captures, as death it devours, and as hell it swallows down.” 673
Den historisk symbolske meininga til det tre-einige hovudet til Lucifer inneber både ein
ironisk og symmetrisk antitese til den kristne Treeininga, og ein sublimering av det ukristne i
form av ein monsteraktig djevelskap gjennom referansen til heidensk avgudsdyrking.: ”For
Christian monotheism every pagan divinity can only be ”a false and lying god”, a demon” 674 .
Den romerske guden Janus kan også vere ein forlaupar til dei tre hovuda til djevelen. Han var
opprinneleg ein vaktar-gud, og alltid framstilt med to hovud. Dei to hovuda vart i renessansen
til symbol på fortida og framtida, og personifisert i dygda Prudentia (måtehald). Men i følgje
Baltrusaîtis kunne Janus også symbolisere fråtseri, på grunn av dei to munnane sine 675 . Dante
skildrar det eine av Satans tre andlet som blodraudt, det andre som gulkvitt, og det tredje
svart, ”som folk ved elvesida der Nilen freistar renne frå seg sjølv” 676 . I følgje Baltrusaîtis
inkarnerar det raude ansiktet hatet, det bleike impotens (kraftlaushet), og det svarte – det til
etioparen – uvitenheten. Fråtseriet til Janus gjenspeglast i at Satan eter ein syndar med kvar av
dei tre munnane 677 .
671 Willibald Kierfel, Die dreiköpfige Gottheit, Bonn, 1948, s. 158
672 Willibald Kierfel, Die dreiköpfige Gottheit, Bonn, 1948, s. 162
673 Sitat henta frå Gary D. Schmidt, The Iconography of the Mouth of Hell, 1995, s. 34. Ref. note 7, s. 192: Saint Peter
Chrysologus, Selected Sermons, 176-7
674 Pettazzoni, 1946, s. 150, med ref. til Adam av Bremen, note 4, s. 150
675 J. Baltrusaîtis, Le moyen age fantastique, Paris, 1955, s. 33
676 Dante, Den Guddomlege komedien, 1999, song 34, vers 38-45, s. 189
677 J. Baltrusaîtis, Le moyen age fantastique, Paris, 1955, s. 34
149