Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

likket hjå beista ser vi det menneskelege. Dei er vidt oppsperra med rynka bryn som er
karikaturaktig forma, samantrekte av sinne. Det at Lucifer i Pisa eter syndarar er ein grådig
gest, men måten han gjer det på er desperat, og hatefull (fig. 26).
Då vondhuga er menneskeleg kan vi ikkje gå til dyreverda for å finne hate-attributt. For å hate
må ein ha viten, basert på den menneskelege kategorien rasjonalitet (jamfør Alcuin 697 ).
Engelen Lucifer sveik Gud på grunn av hovmod: han ville ta makta frå han, og vart såleis
styrta i avgrunnen 698 . Hovmod er såleis byrjinga på all synd i følgje Aquinas. Lucifer og
englane hans ville ha allmakta, og difor er havesjuke rota til all synd 699 . Alcuins rasjonalitet
er den eigenskapen som lasten hovmod vert utleidd frå. Hovmodet er såleis ein menneskeleg
eigenskap (iflg. Alcuin), og ein djevelsk eigenskap (iflg. Aquinas). Både Villmannen og
kjempene i fransk litteratur (les gaians) var kjente for å vere slemme og rå, men det var
villskap som dreiv dei til det, ikkje vondhug. Dei var kunnskapslause og farlege, men så ville
at dei korkje kjente Gud, eller sivilisasjonen som dei var så frykta av. Satan og djevlane er i ei
anna stilling. Dei har tidlegare vore englar, og kjenner til Gud og sæla. I følgje Aquinas har
dei frå Helvete heile tida utsikt mot sæla og dei frelste, og har såleis kunnskap til, og vert
heile tida mint på det himmelske Paradiset som dei ikkje har tilgang på 700 . I vondhug og sinne
prøver dei difor heile tida å freiste mennesket og føre det ut i vondskap, fordi dei misunner
sjelene den frelsa dei sjølv ikkje får. I følgje Aquinas er det ikkje andre enn to dødssynder
som er begått, og blir begått, av Satan og djevlane hans: hovmod og avundsjuke (Havesjuka er
rota til all synd, og er difor ikkje med blant dei 7 dødssyndene). Det var gjennom hovmod at
dei var ulydige mot Gud, medan pinsla deira består av at dei vert plaga av ei kontinuerleg
avundsjuke. Dei er avundsjuke ved at dei kan skode den uoppnåelege sæla, og vert fylte av
raseri ved at dei ser sjeler kome til dette paradiset som dei sjølve for alltid er ekskludert frå.
Avundsjuke står i følgje Aquinas i motsetnad til både kjærleik og sjenerøsitet, og er verre enn
døden, då det er gjennom avundsjukas raseri at djevelen hatar 701 .
Av denne gjennomgangen av særleg Aquinas’ (og Aristoteles’) omgrep og kategoriar har vi
sett at djevlane og Satan representerar dei verst tenkjelege eigenskapane ved mennesket. Dei
697 M. W. Bloomfield, The seven deadly sins, Michigan, 1952, s. 81
698 St. Thomas, Summa …, 1974, 1a, 63, art. 2, og 2a-2æ, 36, art.2; Jean Delumeau, Sin and fear: the emergence of a western
guilt culture…, New York, 1990, s. 213
699 St. Thomas, Summa …, 1974, 1a-2æ, 84, art.1 (vol. XXVI, s. 61-64)
700 Thomas Aquinas, Summa Theologica, 1a, quest. 63, art. 2, og 2a-1iae, quest. 36, art. 2; ref. frå Jean Delumeau, Sin and
fear: the emergence of a western guilt cluture, 13 th -18 th centuries, New York, 1990, s. 212
701 Jean Delumeau, Sin and fear: the emergence of a western guilt cluture, 13 th -18 th centuries, New York, 1990, s. 212-214
157