Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

Garzelli understrekar at satanfiguren med tre ansikt i Baptisteriet representerar ein kontrast til
Kristi treeining, og at motivet ikkje manglar førebilete 664 . I eit eksempel frå tidleg kristen
litteratur skildrast Beelzebub med tre ansikt, som i følgje Garzelli, truleg var transponert frå
den klassiske Kerberos-figuren 665 . Pettazzoni viser at det fanst fleire gudebilete med tre hovud
i dei heidenske religionane i Europa, og somme med fire, fem og sju hovud også. Den
litterære formidlinga av konsepsjonen av desse gudane gjekk mellom anna gjennom kristne
munkar som kan ha observert somme av desse gudane under destruksjonen av dei ved den
kristne (germanske) seiaren over slavisk heidenskap på 1100-talet 666 . Den kristne bruken av
forma i framstilling av Treeininga er tømt for heidensk religiøst innhald, og er ei formal
løysing på det ikonografiske problemet å framstille den mystiske guddommelege Treeininga.
Denne tømminga av heidensk meining kan berre skje over tid, slik at det var mogleg å fylle
motivet med ei heilt ny og positivt ladd kristen meining. Framstillinga av Den heilage
treeininga med tre ansikt oppstod også seinare enn framstillinga av Djevelen med tre ansikt,
og motivet møtte stor motstand på grunn av referansane det hadde til heidensk avgudsdyrking.
Dei var vanlege frå 1300-talet og gjennom renessansen, og bannlyst i 1628 av Pave Urban
VIII 667 .
Den kristne bruken av motivet i djevelske framstillingar var mindre problematisk: den
heidenske meininga måtte ikkje då fjernast frå motivet. Innhaldet eksisterte framleis, i form av
kampen mot heidenskap og kristendommens triumf. Kierfel og Pettazoni viser at motivet vart
vidareført visuelt til kristendommen mellom anna gjennom gallisk tradisjon, og oppstod i
fransk mellomalderkunst. ”As the Gallic Cernunnos, the ”horned” god, transmitted his horns
to the devil, so the tricephalous god bequeathed to him his three heads” 668 : Ein illustrasjon til
ein fransk bibel frå slutten av 1200-talet viser ein djevel med tre ansikt innsmelta i kvarandre,
grågrøn hudfarge og klauver, som sit på ei trone og held i eit septer 669 . Bysten til ein djevel
med horn og tre ansikt finst i S. Pietro i Tuscania, og er datert så tidleg som 1100-talet 670 . Eit
664 Annarosa Garzelli, ”Per una lettura del Giudizio Universale nel Battistero di Firenze”, Romanico Padano Romanico
Europeo, (Atti del Covegno Internationale di Studi Parma 1981), Parma, 1982, s. 403
665 Garzelli, 1982, s. 403
666 R. Pettazzoni, ”The pagan origins of the three-headed representation of the Christian trinity”, JWCI, 9, 1946, s. 138
667 Pettazzoni, 1946, s. 151; Willibald Kierfel, Die dreiköpfige Gottheit, Bonn, 1948, gir ei grundig gjennomgang av dei
mytologiske opphava til motivet i andre kulturar. Frå side 147 tek han spesielt føre seg den tre-hoda guddommelege figuren i
kristen mellomalder.
668 Pettazzoni, 1946, s. 150
669 Willibald Kierfel, Die dreiköpfige Gottheit, Bonn, 1948, s. 159
670 Pettazzoni, 1946, s. 150
148