Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

venstre i dette feltet er det englar som dytter dei fordømte ned og mot høgre, i retning Lucifer,
slik som i Pistoia. Scenen er bygd opp på om lag same måten, med Lucifer plassert nedst i
høgre hjørne, men dramatikken i hendingane er endå sterkare. Englane verkar rasande, og dei
fordømte verkar vettskremte. Flokken av fordømte tetnast til i midten, der somme held
hendene opp og ber om nåde, andre krokar seg saman og gøymer ansiktet i hendene. Langs
den nedre kanten i biletet er dei nyleg oppståtte sjelene, og vi ser igjen variantar over motivet
med den nakne, sittande kvinna sett bakfrå (fig. 17). Heilt til venstre er det tre munkar: éin
held seg for augo medan ein annan tek seg til hovudet i skrekk over det som skjer.
Nede til høgre i biletet er den same gruppa som i Pistoia: Her er Lucifer, ein ”Silenus”-figur,
ein djevel, uhyra som omgjev Satan, og dei fordømte som pinast av alle desse. Djevelen bærer
ein syndar over skuldra, og ser ut til å vente på tur slik at han kan kaste han ned i det
drakegapet som nettopp no fortærar ein annan syndar. Nede ved føtene til Lucifer er
”Silenus”-figuren som heller ikkje no er skalla, men som har stort hovud, bitteliten kropp, og
som svelger heile armen til ein utsliten og lidande fordømt. Trona til Satan er ei samling udyr
som stikk hovuda ut og pinar syndarar. Drakegapet er eitt av dei, og på andre sida stikk det ut
fleire slangehovud. Ein av dei er bortpå ein figur Lucifer har i fanget, som igjen kan vere
Antikrist eller Judas (fig. 17). Satan er påkledd, har skjegg og potetnase, og hårete bein som i
Nicolas to preikestolar. Han sit meir bakoverbøygd enn satanfigurane i dei tidlegare
preikestolane, og ser ut som eit brautande beist som har eit slags gilde.
Samandrag
Nicola Pisanos første preikestol i Pisa skapte altså ein preikestolstradisjon som varte over førti
år, som tillét oss å sjå ei dramatisk utvikling i relieffkunsten med omsyn til figurstil, rom,
dramatikk, gestar og uttrykk. Sjølv om to av desse verka fell utanfor hovudavgrensinga til
oppgåva, vart det nødvendig å ta dei med, av fleire grunnar: for det første er dei uunnværlege i
ein presentasjon av ikonografien til dei to viktige preikestolane til Giovanni Pisano frå
byrjinga av 1300-talet. For det andre er dei stilistisk sett like trecento som Giottos
dommedagsfresko i Padova, og dannar som sagt grunnlaget for mykje av trecentokunstens
medvit i høve til antikke tradisjonar, og inspirasjon henta nord for Alpane. For det tredje
dannar alle preikestolane eit viktig samanlikningsgrunnlag for presentasjonen av relieffa i
Orvieto, som vi kjem til i kap. 3.4.
59