Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

ser f. eks. på preikestolane, i Baptisteriet i Firenze og i Padova. Vi skal diskutere Satan og
djevlane hans nærmare i neste del av oppgåva, under kapittel 4.4.
Helvete i Orvieto, lik preikestolane til Pisano-brørne, er ulik frå dei andre også fordi det
manglar scener med særskilde straffemetodar. Dette kan sjølvsagt vere på grunn av den
avgrensa plassen Helvete har fått i komposisjonane, men det er meir nærliggjande å oppfatte
det som ein stilmessig prioriteringssak frå kunstnarane: Maitani uttrykkjer angsten, fortvilinga
og pina gjennom ei klassisk prega og anatomisk presis attgiving av rørsler og kroppslege
stillingar, gestar og ansiktsuttrykk. Dramatikken kjem ikkje fram ved distinkte torturmetodar,
men ved ei psykologisk fokusering på menneskelege reaksjonar 279 . Eit eksempel er syndaren
som har fått armen sin oppspist av udyret på venstre side av Satan. Motivet er eit direkte sitat
frå samtlege fire preikestolar, men her er det ein drake og ikkje ein Silenus-figur som fortærar
syndarens arm (fig. 24 og fig. 14). Det hengande hovudet, og den slappe kroppen uttrykkjer
utmatting, kraftløyse og resignasjon overfor lagnaden han har fått. Konkret ser vi dette ved at
han har gitt opp å halde seg på beina for å unngå den verste smerta. I staden slepp han
kroppstyngda over på draken. Dette må utvilsamt gjere vondare, men det er likevel ikkje så
slitsamt. Ei slik framstilling av resignasjon må stamme frå psykologisk interesse. Vi ser ulike
psykologiske stadium hjå dei fordømte. Somme har slutta å kjempe i mot, slik som denne
figuren og dei som ligg under føtene til Satan. Andre blir framleis skremde av alt det
skrekkelege, og viser det ved ansiktsuttrykk, gestar og forsøk på å skjerme seg 280 . Baschet
meiner at Helvete i Orvieto er unikt i dramatikk og uttrykk, og ikkje kan samanliknast med f.
eks. Helvete i Padova, som nettopp viser eit stort konkret utval av pinsler. Det er nettopp
vektlegginga av enkeltscener og enkeltmotiv som her forhindrar den ekspressiviteten vi finn i
Orvieto, i følgje Baschet 281 .
Både Kosegarten og White har vist at ulike byggehytter jobba med fasadeprogrammet, sjølv
om Maitani var leiaren for det heile frå 1310 282 . I følgje Baschet og Gardner kan relieffa i
Orvieto, saman med preikestolane til Pisano-brørne, knytast til franske katedralfasadar med
dommedagsframstillingar tradisjonelt i tympanon 283 . Men medan relieffprogramma på franske
katedralar vanlegvis var konsentrert omkring individuelle portalar, beveger fasaderelieffa i
279 Om psykologien i denne helvetesframstillinga, Kosegarten, 1996, s. 111
280 Gestar i Orvieto i høve til Pisanis preikestolar: Barasch, 1976, s. 1-8
281 Baschet, 1993, s. 225
282 Kosegarten, 1996, s. 126; White, 1959, s. 256-257
283 Baschet, 1993, s. 190; Julian Gardner, “The facade of the Duomo at Orvieto“, De l’art comme mystagogie: Iconographie
du Jugement dernier et des fins dernières à l’époque gothique, Poitiers, 1996, s. 203
68