Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

skulle feste førestillingar om Guds straff på lerretet (eller veggen). Samstundes skal vi sjå at
brennmerking, henging og audmjuking i røynda er nært knytt til religiøse førestillingar av
Guds straffedom over menneska, og at det er vanskeleg å seie kva som er påverka av kva.
Brenning var som sagt den avrettingsmetoden som var sjeldnast bruka i Toscana, men som
Edgerton seier, truleg den mest spektakulære. Brenning inneber sjølvsagt òg ein ganske
særskild symbolverdi, mellom anna då det er fundert på skriftene. Det å ”brenne i Helvete”
kjenner ein til frå folketru og talemåte. Som eg kjem tilbake til er elden i Helvete det mest
vesentlege aspektet ved alle uttrykk for førestilling om denne staden, og er ein av dei få
konkrete elementa Helvete vert skildra med i bibeltekstene:
Den som det bannlyste godset vert funne hjå, skal brennast med alt sitt. For han har brote
Herrens pakt og gjort eit skjemdarverk i Israel 69 .
I følgje Edgerton er det etter ein gamal kristen skikk at ein dreper kjettarar ved å brenne dei,
og at skikken er basert på denne bibelteksten 70 . I Visdommens bok skildrast Purgatoriet, der
dei mindre syndarar vert brente og pinte på andre måtar for å reinsast før dei kom til
Himmelen 71 . ”Purgatorium” (”reinseri”) er den latinske nemninga, på norsk kallast det
”Skjærselden”. Slik kan vi forstå at elden i folkloren, som i teologien, har ein reinsande
funksjon. Elden brenn bort syndene i skjærselden, og sjelene går syndfrie ut. I røynda var det
som sagt ekstremt kjetteri og gjentatt sodomi som blei straffa på denne måten, og
ugjerningane var dei mest ugudelege og djevelske som fanst, der ein truleg gjekk utifrå at
sjela var fullstendig erobra av djevelen. Brenning var slik sett den einaste sikre måten, iallfall
symbolsk, å redde verda heilt for det ugudelege, kjetterske og djevelske som sjela til den
dømte innehaldt. Frå helvetesframstillingane, ikkje berre på 1300-talet men gjennom heile
mellomalderen og godt ut i renessansen, er elden eit dominerande trekk og ein glødande tråd
som grunnar seg i det einaste ”sikre” aspektet ved Helvetes fysiske eksistens. I kapitlet om
elden skal vi sjå litt på det teologiske spørsmålet om helveteselden verkeleg var fysisk, eller
om den var eit andeleg motstykke til den verkelege elden, som straffa sjelene på den einaste
måten dei kunne bli straffa; spirituelt, då dei ikkje var i besittelse av noka fysisk kropp.
69 Josva 7:15
70 Edgerton, 1985, s. 138
71 Leander E. Keck (red.), The New Interpreter’s Bible, V: “Introduction to Wisdom Literature”, (Book of Wisdom, 3:1-24),
24