Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

di den inneber overlagt mishald av den fornufta mennesket har fått utdelt av Gud 691 . Om
Dyrisk avsinn setjast i samband med Alcuins kategoriar kan ein seie at det er ein eigenskap
utleidd frå ilske.
I dei aktuelle kunstverka ser vi at særleg Satan ser vill ut (sjå f. eks. fig. 44). I San Gimignano,
og i fleire andre verk, er villskapen framstilt mellom anna ved hovudet, med ører, hår, skjegg
og horn i eit samanblanda kaos. I tillegg til Satan er Kerberos og Minos i Strozzikapellet (fig.
33) udyr som i kunstverka representerar dyrisk avsinn. Det dyriske, det grådige og det enormt
store går att i litteraturen som djevelske vesenseigenskapar. Dei sistnemnde beista er
illustrasjonar av Dantes skildringar, og liknande beist finst i Tundals visjon. Her riv djevlar
einannan sund av sinne, ei handling som ein må seie representerar dyrisk avsinn 692 .
Styrløyse i form av fråtseri er eit særmerkt trekk hjå Satan, og er ein eigenskap som kan
korrespondera med Alcuins oppfatning av lyst. I dei aller fleste av dei aktuelle verka er Satan
framstilt medan han et syndarar 693 . I tillegg til Satan som ustanseleg sluker store mengder
syndarar, møter Tundal andre kjempestore beist som fortærer syndarar, til og med som han
sjølv blir slukt av 694 . Dette er straffa til dei griske, representert ved ein særskilt grådig demon,
Akeron 695 . Djevelens grådighet er bekrefta av Peter: "Ver edrue og vak! Dykkar motstandar
djevelen går omkring som ei brølande løve for å finna nokon å gløypa" 696 .
Vondhug og avundsjuke hjå Satan og djevlane: Det menneskelege
aspektet
Aquinas’ styrløyse og dyrisk avsinn, samt Alcuins lyst og ilske, er huglaga menneska deler
med dyra. Djevlane i verka representerar i tillegg eigenskapen hat. Hat og vondhug, som
hovmod og praktsjuke, krev viten og rasjonalitet. I verka ser vi djevlanes hat mot sjelene
gjennom pininga og plaginga av dei fordømte. Smila i ansikta på djevlane i San Gimignano
tyder på at dei torturerar med ”glede”, og uttrykkjer spott (fig. 48). Spott er eit menneskeleg
uttrykk, som ofte stammar frå hat. Energien som satanfigurane grip og slukar syndarane med i
Baptisteriet, Padova og San Gimignano, har òg menneskelikskap. Men særleg i augo og
691 St. Thomas, Commentary on the Nichomachean ethics, oms. O. P. Litzinger, Chicago, 1964, Book VII, Lecture I, vol. II,
s. 607-613
692 Dietrichson, 1984, s. 20
693 Dei einaste eksemplet i denne samlinga på at Satan ikkje et syndarar, finn vi på domen i Orvieto og Pisano-brørnes
preikestolar (fig.***). Men drakane som viklar seg rundt Satan er grådige i Orvieto som i alle dei andre verka.
694 Dietrichson, 1984, s. 40-44
695 Dietrichson, 1984, s. 25-27
696 1Peter, 5:8
156