Kjent og ukjent i djevelsk ikonografi - Logg inn på Min Side

Lucifer med tre fjes er altså meir enn eit vesen med dyriske attributt og forvrengte
menneskelege trekk. Han representerar ein anti-guddom i to modus, gjennom det anti Heilage
(Treeininga), og gjennom det heidenske, og dermed det anti kristne. Samtidig står sjølve
forma for synda grådighet, og kvart av dei tre ansikta representerar diametrale motsetnader til
Guds storleik: kjærleik, allmakt og allviten. At forma vart bannlyst i representasjonar av Den
heilage treeininga viser at han aldri heilt var tømt for si opprinnelege meining, og var truleg
manifestert i eit historisk medvit hjå mellomaldermennesket.
Svart og andre fargar i djevelframstillingane
Mørke generelt, og farga svart spesielt, er viktige infernalske trekk frå mellomalderen. I tidleg
kristen kunst hadde djevelen som regel ei mørk farge, som blå, fiolett, brun eller grå, i
motsetning til dei gode englane som var laga av ”etheral” eld og difor farga raude 678 . Frå 900-
talet var han som regel svart, medan han i høgmellomalderen fekk andre fargar, også raud 679 .
Demonane i Padova og i Baptisteriet i Firenze er små og svarte (fig. 7 og fig. 18).
Termane Etiopia og etiopier vart mykje bruka i kristen litteratur som eit samlande omgrep på
svarte menneske, men vart som regel bruka i ein abstrakt tyding heller enn konkret: Dei vart
ofte bruka for å markere opposisjonane godt/ vondt og frelst/ ikkje frelst 680 . I sitt essay om
etiopiaren i patrisisk litteratur viser J. M. Courtès at ”nigritude” – det å vere neger – vart
identifisert med eit underlegent kunnskapsnivå, som synd oppstår frå 681 . Eit av dei tre ansikta
til Satan i Dantes Inferno svart, og symboliserar i følgje Baltrusaîtis uvitenhet 682 .
Courtès viser vidare at etioparar ikkje berre vart oppfatta som vonde eller uvitande, men
symbolsk identifisert med djevelen eller Satan sjølv 683 . Eit eksempel frå Den Gylne Legende
kan illustrere dette. Her vert det skildra ein svart gigant, dvs. ein figur som kombinerar mørke
med kolossal storleik. Det mørke og svarte er identifisert ved referanse til etiopiarar og til
demonar om kvarandre. Eg gjengir her den viktigaste delen av teksten, for å vise
samanblandinga av omgrepa ”demon” og ”etiopiar”:
678 J. B. Russell, Lucifer. The Devil in the Middle Ages, Ithaca & London, 1988, s. 132
679 J. B. Russell, Lucifer. The Devil in the Middle Ages, Ithaca & London, 1988, s. 133
680 Jean Devisse (red.), The image of the black in Western Art, New York, II: From the early Christian era to the “age of
discovery”, 1979, s. 10
681 Jean Devisse (red.), The image of the black in Western Art, New York, II: From the early Christian era to the “age of
discovery”, 1979, s. 19
682 J. Baltrusaîtis, Le moyen age fantastique, Paris, 1955, s. 34
683 Jean Devisse (red.), The image of the black in Western Art, II: From the early Christian era to the “age of discovery”,
New York, 1979, s. 20
150