het bloeitijdperk van het nederlandse volkslied

TAAL, METRUM, VERSBOUW, MELODIE, RHYTHME, VORM 45
Het voornaamste kenmerk is het rustige, „zoetvloeiend"
verloop van de melodie. Vergeleken met het Engelse
lied bijv. valt het ons op, dat ons volkslied geen grote
sprongen kent. Sext-, septime- en octaafsprong zijn uitzonderingen.
Kwart- en kwintsprongen komen weliswaar
veel voor, doch hoofdzakelijk bij de aanvang van een
melodie, die daarna in seconders- en tertsengangen verloopt.
Wanneer wij de stemgangen uit de werken van
onze grote contrapunctisten volgens deze maatstaf toetsten,
valt het ons eveneens op, dat zij in grote lijnen altijd
volgens dezelfde melodische regels werkten. De invloed,
die het volkslied op de gehele meerstemmige vocale
muziek heeft uitgeoefend, is nog steeds niet voldoende
bestudeerd. In „Nederlands Volkslied", verzameld door
Jop Pollmann en Piet Tiggers, dat wij hier als voorbeeld
aanhalen, beginnen niet minder dan 54 liederen met de
kwart (bijna zonder uitzondering stijgend en als opmaat),
21 met de prime ( dus herhaling van dezelfde
toon) en 6 met de kwint. Daartegenover staan slechts
sporadische gevallen, die met de terts en nog minder,
die met de seconde beginnen.
Resumerend zou men kunnen zeggen, dat kwart en
kwint de meest bevoorrechte intervallen zijn bij het begin
of soms na een caesuur, maar in het verdere melodieverloop
genieten prime, seconde en terts de voorkeur.
De melodie van het kerstlied „Hij is van eene maghet
geboren" bestaat met uitzondering van de kwart-sprong
slechts uit een dalende secondenreeks (vb. 3, blz. 47).
Het eerste deel van „Ons genaket die avontstar" heeft
eenzelfde typische secondengang. Wij willen hiermede
natuurlijk niet beweren, dat er vaststaande regels zijn,
die men op elk lid kan toepassen. Het volkslied moet
vrij zijn van alle starre regels en wetten, want juist door