het bloeitijdperk van het nederlandse volkslied

TAAL, METRUM, VERSBOUW, MELODIE, RHYTHM, VORM 57
eeuw reeds op gewezen, dat er van een eenvoudig melodietype,
bestaande uit enige stijgende en dalende tonen,
niet minder dan 30 varianten bestaan. De melodie van
't Oostenrijkse volkslied van Haydn (later als „Deutschlandlied"
geannexeerd) vindt hij bijv. terug in een psalm
van Goudimel en een Gregoriaans gezang!
De bekende Hongaarse componist Bela Barta, die zich
evenzeer als folklorist onderscheiden heeft, zegt ergens
in een artikel over „Volksliedforschung und Nationalismus":
„Nebenbei gesagt habe ich die Vermutung, dass
alle Volksmusik der Erdkugel im Grunde genommen
auf sehr wenig zahlreiche Urformen, Urtypen, Urstilarten
zuriickzufiihren ist, wenn genugendes Material und
genugendes Studium desselben vorliegen wird."
Dat er tussen de verschillende melodieen dikwijls zulk
een opvallende verwantschap bestaat, is reeds voor velen
een bron geweest van vergelijkend studieonderzoek. Het
terrein is zo uitgebreid, dat een dergelijke studie jarm
van nauwgezette en ijverige arbeid vereist. Wii denken
hier aan de gedetailleerde studies van van Duyse, E. Closson,
John Meier c.s. en J. Weckerlin.
De verwantschap kan op verschillende manieren tot
stand komen: door een gelijkluidend begin, hetzelfde
motief of dezelfde toonsoort. Ook het rhythme kan overeenstemmen,
doch in de meeste gevallen is het totaal
verschillend.
Een overgroot percentage van alle melodieen begint met
een stijgende kwint. De stijgende kwart komt eveneens
veel voor, doch de dalende kwart is vrij zeldzaam. Men
vindt deze laatste o.a. bij twee van de bekendste en
schoonste liederen van ons volksliederenrepertoire: „Mijn
hertken hevet altijt verlanghen" en „Het daghet in den
Oosten" (vb. 8, blz. 59). Gelijk men ziet, bepaalt de
verwantschap zich hier tot de eerste zeven tonen.