Afrika in Spiegelbeeld - Shikanda.net

paar dikbuikige, maatschappelijk tamelijk geslaagde mannelijke
stedelingen die zich uitgelaten aan dansen, zingen en drinken
overgeven, de handratels schudden en zich verdringen om ook even
op de xylofoon te mogen spelen, compenseren op het meisjesfeest
luidruchtig het feit dat zij in hun dagelijkse leven hun lidmaatschap
van de Nkoja minderheid zoveel mogelijk ontveinzen. Deze
weinigen van het Nkoja volk die zich een plaats verworven hebben
in de wijdere Zambiaanse samenleving, zijn hier om hun
leiderschap tegen wil en dank even essentieel als de doorsnee
feestgangers: de vele ongeïnitieerde tienermeisjes die, zelf te jong
nog voor de rol van kankanga, in verrukte trance meedeinen op de
muziek en niet bij de xylofoons zijn weg te slaan; of de
volwassenen die driftig en nauwelijks heimelijk hun liefdesaffaires
behartigen als betrof het hier in eerste instantie een
vruchtbaarheidsrite.
Dit alles draagt bij tot het totaaleffect, maar lijkt toch de kern
niet te raken. De meest indringende verklaring voor de ontroering is
waarschijnlijk die welke zich beroept op de universaliteit van
zogenaamde ‘overgangsriten’. Zij komen in elke cultuur voor en
hebben overal de functie om enerzijds de normale ordening van het
maatschappelijk leven te benadrukken en te bewaken, anderzijds
om voor geselecteerde individuen, tegen een bepaalde hoge prijs,
een eigen grensoverschrijding mogelijk te maken tussen de
levenssferen die overigens door absolute grenzen (verboden,
voorrechten, angsten) gescheiden zijn: tussen ongeboren toestand
en menszijn, tussen kindertijd en volwassenheid, tussen de status
van buitenstaander en die van lidmaat, tussen leven en dood. De
dramatiek van het opgroeien, de hoop, hunkering en
onvermijdelijke teleurstelling daaraan verbonden, is universeel
invoelbaar, en aldus zo ontroerend als persoonlijke projectie van de
kant van de waarnemer hem maar kan maken. Op dezelfde wijze is
tijdens veldwerk in een vreemde samenleving het meemaken van
153