Afrika in Spiegelbeeld - Shikanda.net

de jaren zestig grote vooruitgang heeft geboekt), of dat men, onder
de oppervlakkig exotische traditionele vormen, de universele
gelijkenissen in menselijke uitingen en samenlevingsverbanden
onderkent. Heeft deze groei plaatsgevonden, dan kan op zich het
bezig zijn met meer traditionele vormen in Afrika niet meer als
uiting van exotisme worden afgedaan, en wordt het een legitieme
vorm van contact zoeken, die echter nooit de enige mag blijven.
Terwijl dus de fascinatie door contactmoeilijkheden misschien
eerder stoelt op premoderne romantische resten in onze collectieve
Europese ervaring dan op racistische of imperialistische
vooroordelen, moet erkend worden dat de contactproblematiek ook
heel reële trekken heeft die direct en onvermijdelijk voortvloeien uit
de aard van de opdrachten waarmee de ikfiguren in dit boek naar
een ander werelddeel trokken. Of zij nu als wetenschappelijk
onderzoekers of als ontwikkelingswerkers gingen, zij hadden, om
hun rol goed te kunnen spelen en met resultaten thuis te komen, de
opdracht om met een in principe vreemde wereld en vreemde
mensen veel diepgaander en veel produktiever contacten te leggen
dan verondersteld worden in het geval van de gemiddelde reiziger
of toerist. Het kenmerkende van de toeristische ervaring zoals die,
als een industrieel massaprodukt, in onze tijd bevorderd wordt, is
het cultiveren van vluchtige oppervlakkigheid. De herinnering aan
iedere taxichauffeur, kelner, politieagent of luchthavenbeambte die
een paar woorden meer loslaat dan wat internationaal in de wereld
van Peter Stuyvesant is voorgeschreven, wordt door de toerist al als
persoonlijke trofee gekoesterd; en ieder kind dat naar de reiziger
opziet en glimlacht kan worden opgevoerd als teken dat universele
menselijkheid het contactprobleem overal ter wereld oplost.
Veldwerkers in Afrika moeten voor hun werk aanzienlijk
gecompliceerder taken vervullen dan een vliegtuig halen of inkopen
doen. Zij moeten binnendringen in een voor hen vreemde taal,
nonverbale codes van lichaamshouding en gebaar, angsten,
235