Afrika in Spiegelbeeld - Shikanda.net

van GuineeBissau (1983), suggereert echter dat er ook een rijpere
habitus als onderzoeker mogelijk is, waarin die hunkering nagenoeg
beteugeld is, zelfs afgeleerd. Belangrijker is in dit verband dat hier
onder het mom van wetenschappelijk onderzoek een ritueel van
tegelijk grensafbakening en grensoverschrijding (van zelfdefinitie
en zelfverlies) wordt opgevoerd dat bij uitstek kenmerkend is voor
de situatie van de participerende veldwerker, maar dat zijn
archetypen vindt in universele menselijke strevingen zoals erotiek
en mystiek. Antropologie is de intellectuele erotiek die bestaat
tussen onze eigen cultuur en de andere die wij bestuderen. Bij het
spel dat ik als antropoloog speel in het veld, is het van essentieel
belang dat ik het andere kan incorporeren, internaliseren, in mijn
lichaamshouding, gedrag en spraak tot op zekere hoogte kan
nabootsen, en toch niet in het andere opga. Ben ik te bang voor
grensoverschrijding, dan komt er van mijn participatie niets terecht
en had ik mij evengoed kunnen beperken tot loze
observatiegegevens, zonder kennis van taal, cultuur, instellingen,
collectieve voorstellingen en emoties ter plaatse. Overschrijd ik de
grens definitief en werp ik mijn eigen cultuur af, dan verlies ik mijn
rol als antropoloog (wiens tijdelijke deelname aan de vreemde
cultuur namelijk in laatste instantie slechts gerechtvaardigd wordt
door het feit dat hij of zij zal ontsnappen, en, in termen ontleend aan
de eigen samenleving en betekenisloos in de bestudeerde
samenleving, zal terugrapporteren aan een wetenschappelijke
subgroep van die eigen samenleving); zou ik blijven (en de
verleiding daartoe is vaak allesoverheersend), dan word ik gelijk
aan de vele andere vreemden die in de loop der eeuwen in
Afrikaanse culturen (of in welke andere cultuur dan ook)
geïncorporeerd zijn.
Cruciaal is hier de parallellie tussen de twee genoemde situaties
van grensbewaking en grensoverschrijding: die tussen culturen en
die tussen seksen. De antropoloog wordt geen lid van de
178