Afrika in Spiegelbeeld - Shikanda.net

gestorvene, die aldus gereïncarneerd de integriteit bevestigt van het
dorp dat als historische eenheid een beperkt aantal vaste namen en
titels beheert en doorgeeft. Benoemingen tot dorpshoofd, vorst of
cultusleider zijn speciale toepassingen van het patroon dat aan de
naamverervingsrituelen ten grondslag ligt, juist zoals het patroon
van uitdrijving—erkenning—verheerlijking—inwijding in de groep
der geïnitieerden, zowel bij het meisjesfeest als bij de
genezingsculten worden teruggevonden: de nog niet geïnitieerde
kankanga wordt immers beschouwd als draagster van, of bezeten
door, de schadelijke bloedgeest Kanga. Een ander bijzonder geval is
de verheerlijking van een groot jager nadat hij een olifant gedood
heeft; ook hier is het (naast het uitdrijven van de gevaarlijke geest
van het gestorven dier) individuele grootheid die centraal staat — al
wordt die grootheid mede gezien als de incarnatie van eerdere grote
jagers uit de verwantengroep. En het hoogste ritueel van
individualiteit is het dodenfeest waarbij honderden mensen uit stad
en platteland samenkomen om gedurende tien dagen — en door
middel van op de levensloop van de overledene toegesneden,
geïmproviseerde rouwliederen — de balans van één mensenleven
op te maken.
Vanuit de binnen de antropologie nogal gangbare stereotiepe
voorstelling van de Afrikaanse mens als één met, en ondergaand in,
zijn of haar sociale groep, als drager van een status die eerder door
geboorte dan door persoonlijke inspanning is verworven, als slaafs
onderworpen aan normen en regels die de ontwikkeling van een
uitgesproken individualiteit nauwelijks bevorderen, zijn deze
rituelen van individuele verheerlijking onverwacht. Maar zij
vormen des te beter aangrijpingspunten van persoonlijke projectie
voor een lid van onze westerse cultuur waarin de assertie van
individualiteit zo’n centrale waarde is dat Prometheus — die de
goden trotseert en aldus, tot zijn eigen tragiek, met de introductie
van het vuur de voorwaarde voor de menselijke cultuur schept — er
176