Afrika in Spiegelbeeld - Shikanda.net

onderzoeker naar medeNkoja én van man naar vrouw; zoals het
verwerven van een volwassen identiteit door de kankanga een
hoopvol beeld is voor iemand die als onderzoeker zijn eigen
culturele identiteit riskeert, en ook als minnaar hunkert naar
identiteitsverlies. Gezien de mobiliserende en tegelijk verengende
kracht van erotiek in onze eigen samenleving ligt het voor de hand
dat het verlangen dat er tussen culturen bestaat, zich toespitst op een
poging tot de seksuele geheimen van een andere cultuur door te
dringen en ze te internaliseren. Maar het is niet ondenkbaar dat
onder deze seksuele penetratiesymboliek een typisch imperialistisch
(want naar verre windstreken geprojecteerd) streven naar reductie
van de ander tot object, naar toeëigening en overweldiging schuil
gaat — een extra reden waarom bij nader inzien de
grensoverschrijding maar beter niet kan lukken.
Niettemin helpt de kankanga mij, voor één enkel ogenblik, heen
over de schaduw waarvan zijzelf ingeprent heeft gekregen dat zij er
niet overheen mag stappen. Zolang haar dans duurt, lijkt ze alleen
voor mij te dansen, zuigt ze alle hunkering van mijn veldwerk en
liefdesleven naar zich toe, en bezweert zij de onmogelijkheden in
die hunkering ingebouwd. Want oog in oog met haar ben ik niet
meer louter een westerse man, noch blijft zij louter een Nkoja
meisje. Het is echter een kortstondig beeld, dramatisch, ontroerend,
maar (als haar dans eenmaal over is en de feestgangers, katterig van
slaaptekort en drankgebruik, snel uiteengaan) onverbiddelijk
terugwijzend naar haar eigen primaire identiteiten als vrouw en als
Nkoja, mijn eigen primaire identiteiten als man en als westers
onderzoeker.
Antropologie is de wetenschap van wat er zou gebeuren als je de
stap zou zetten. Leven is de wetenschap van die stap niet te zetten,
of, eenmaal gezet, op je schreden terug te keren. Ook ik mocht niet
over die schaduw heenstappen, en na de tranen van dit besef troost
ik mijzelf, en misschien anderen, met dit essay.
182