Afrika in Spiegelbeeld - Shikanda.net

Nezjma bint (dochter van) Hassoena, in Sidi Mhemmed ingehuwd
vanuit Hamraia, slechts een paar jaar ouder dan ik maar de stralende
moeder van vier kinderen — kwam ik in mijn eerste veldwerk niet
veel verder dan manipulatie. Toch, toen ik op mijn laatste dag in
Sidi Mhemmed, na de rituele slachting van mijn kalf, na de laatste
muziekavond, tegen middernacht langs de vertrouwde cactushagen
naar de wachtende auto strompelde, schoot Tante Oemborka, de
oude moeder van Dzjileni, uit het donker te voorschijn; weg van het
feestgewoel had zij op mij staan wachten om me stiekem een laatste
kus te geven, en ditmaal niet de vormelijke handkus die hier een
gebruikelijke begroeting vormt, maar een dikke smakkerd recht op
de mond.
Zo eindigde mijn eerste veldwerk in werkelijk contact. De
instrumentele, manipulatieve kant bleef mijn uitwerking van het
verzamelde materiaal beheersen, en door kwantificatie en
abstrahering wist ik iets van mijn wetenschapsideaal van destijds in
de rapportage waar te maken. Toch is ook de existentiële kant van
mijn eerste transculturele ontmoeting in de daarop volgende twintig
jaar steeds een uitweg blijven zoeken in mijn leven. Misschien
verklaart deze spanning dat ik veel sterker aan het materiaal en aan
de herinneringsbeelden uit de Kroemirie ben blijven hechten dan de
duur van mijn verblijf of de betekenis van het thuisgebrachte
materiaal zouden rechtvaardigen. Mijn oudste kind moest Nezjma
heten. En Een buik openen, de roman die de Kroemirie mij ten
slotte heeft opgeleverd, verwijst in zijn titel niet slechts naar de
bloedige offers die ik moest meemaken, en naar de geheime
informatie die ook in de Kroemirie uit de darmen van offerdieren
wordt afgelezen (de antropoloog komt op minder directe wijze aan
zijn gegevens), maar naar een baring — alsof de zo clichématige
vergelijking van veldwerk met initiatie, en de wedergeboorte die
van initiatie universeel het onderliggende model vormt, hier bij
nader inzien werkelijk opging.
55