Afrika in Spiegelbeeld - Shikanda.net

geboorte en dood herkenbaar, al zijn de culturele vormen waarin
deze overgangsriten ter plaatse zijn gevat meestal heel anders dan
thuis. De moed, de beproeving, de beloften, de glorie van het Nkoja
meisje tijdens haar solodans roepen typische adolescentiethema’s
op die ook in onze samenleving, in popmuziek, literatuur en film,
wijdverbreid zijn. De Nkoja vrouwen die bij de solodans van hun
jongste zuster, de kankanga, in huilen uitbarsten zeggen dat zij dan
moeten denken aan hun eigen meisjesfeest, en aan hun vele geliefde
leeftijdsgenoten die al gestorven zijn voordat zij van de feestdag
van de huidige kankanga getuige mochten zijn. Ik vermoed
eigenlijk dat zij daarnaast, net als ikzelf, overrompeld worden door
de oneindige gratie en tederheid van het moment, waarmee de
kankanga voor even de incarnatie wordt van alle menselijke
ontplooiingsmogelijkheden, van schoonheid en integriteit die voor
hen (voor ons) al lang weer verloren zijn. Omgeven door de ruïnes
van oudere vrouwenlichamen (vaak zelf toch niet ouder dan een jaar
of dertig) is de kankanga een bijna onverdraaglijk symbool van
vergankelijke volmaaktheid, die verdrietig maakt omdat zij zo
vluchtig is, maar ook trots omdat het onbereikbare toch even
bereikbaar blijkt.
De mate waarin ik mij met de grensoverschrijding van de
kankanga kan identificeren, is aldus nauw verbonden met de mate
waarin in het veldwerk de grenzen tussen mijn cultuur en die van de
Nkoja oplossen in een besef van universele herkenbaarheid van
menselijke thema’s.
Dit antwoord is misschien wel gedeeltelijk relevant, maar toch
niet afdoende. Want die universaliteit zou per definitie oneindig
vele verdichtingskernen voor mijn ontroering kunnen opleveren, bij
de Nkoja, in WestEuropa, waar ook ter wereld. Waarom dan juist
hier en nu? Ongetwijfeld omdat er hier een autobiografische lading
bijkomt, die die universaliteit weer herleidt tot mijn heel specifieke
situatie van onderzoeker geconfronteerd met juist deze andere
154