Afrika in Spiegelbeeld - Shikanda.net

Aldus gepreciseerd, zal het antwoord op de vraag naar de
wortels van mijn ontroering op het meisjesfeest een uitspraak
moeten behelzen over de relaties tussen de onderzoeker, de
onderzochte cultuur en zijn eigen cultuur, vooral in zoverre het de
regeling van manvrouwrelaties betreft. De antropologie heeft zich,
sinds de optimistische dagen van Margareth Mead, Clyde
Kluckhohn en andere ‘humanistische’ Amerikaanse antropologen,
er vaak op laten voorstaan dat zij de Noordatlantische samenleving
een spiegel voorhoudt. Door te laten zien hoe vergelijkbare zaken
elders anders geregeld zijn, zou men pas een expliciet bewustzijn
van de structuren, regels, vooronderstellingen van onze eigen
cultuur kunnen verwerven. Onze eigen puberteit lijkt des te
stormachtiger en conflictueuzer wanneer men haar contrasteert met
het beeld van de harmonische puberteit op Samoa, enzovoorts. De
recente twijfels over de waarde van Meads analyse (meisjesleven op
Samoa zou volgens haar hedendaagse critici helemaal niet zo
harmonisch zijn geweest als zij op grond van gebrekkig materiaal
meende te moeten concluderen) suggereert dat dit spiegeleffect ook
twee kanten op kan werken: misschien dat de antropoloog slechts
vindt wat hij of zij zoekt; misschien dat wij slechts eigen, door de
westerse cultuur voorgevormde belevingen in de te onderzoeken
samenleving projecteren, en vooral over ons zelf rapporteren onder
het mom van over exotische anderen te schrijven. Dit effect is
waarschijnlijk onvermijdelijk, hopelijk te compenseren, maar
daarom niet minder relevant.
Welke spiegel houdt mijn beschrijving van het Nkoja
meisjesfeest ons dan voor? Is het het zoveelste beeld van
vrouwelijke onderdrukking, een variant van het bijna universele
patriarchale syndroom, des te bedrieglijker omdat het aanleiding
geeft tot geconcentreerde expressies van grote schoonheid en
dramatiek? In dat geval is de man die de beschrijving levert, ofwel
naïef, ofwel een partijganger van een mannelijk chauvinisme dat
156