Zijn wij anders? Waarom Nederland geen ... - Politieacademie

Onderzoekers van het Instituut voor multiculturele ontwikkeling Forum geven aan
dat etniciteit wel degelijk een rol speelt bij tegenstellingen en conflicten tussen
groepen of tussen een etnische groep en de politie. De onderzoekers stellen dat er
van oudsher tegenstellingen bestaan op basis van uiteenlopende kenmerken, die
dan weer scheidslijnen vormen tussen verschillende bevolkingsgroepen. Hierbij
valt te denken aan religieuze tegenstellingen, waarbij scholieren van openbare
en christelijke scholen met elkaar op de vuist gaan, aan supportersgeweld of aan
rivaliteiten tussen wijken of buurgemeenten. De laatste veertig jaar is ook etniciteit
steeds vaker een kenmerk geworden op basis waarvan mensen zichzelf en anderen
in het dagelijks leven indelen, beoordelen en waarderen. Reële of veronderstelde
tegenstellingen tussen etnische, culturele en religieuze groepen kunnen verscherpen
en leiden soms tot spanningen tussen groepen mensen. Soms beperkt dit zich
tot enkele jongeren uit die groepen, soms strekken de spanningen zich uit over
verschillende gemeenschappen.
Het kan ook zo zijn dat bij bepaalde gebeurtenissen of conflicten tussen verschillende
etnische groepen het kenmerk etniciteit in eerste instantie helemaal geen
rol speelt. Tegenstellingen en spanningen tussen groepen kunnen naarmate ze
toenemen volgens betrokkenen zelf of volgens de omgeving echter steeds meer
etnisch gekleurd worden. Er zijn gevallen bekend, waarbij naar aanleiding van een
gewelddadig incident de beeldvorming zich vooral richtte op het etnische element,
terwijl dit hiervoor nooit een rol speelde. De onderzoekers hanteren dan ook de
volgende definitie:
Etnische spanningen zijn spanningen tussen groepen mensen, die
eventueel leiden tot gewelddadige confrontaties in het publieke domein,
waarbij betrokkenen zelf en/of de buitenwereld de oorzaken (deels)
leggen in etnische verschillen. 7
Hiermee benadrukken zij dat etniciteit een rol kan spelen bij maatschappelijke
conflicten. Juist door te erkennen dat er sprake is van etnische spanningen kunnen
de tegenstellingen die er bestaan tussen de verscheidene etnische groepen of
tussen een etnische groep en de overheid gericht worden aangepakt.
De aanleiding voor grootschalig geweld
In de literatuur over grootschalige ongeregeldheden en collectief geweld (al dan niet
met een etnische component) zijn deze ongeregeldheden een gegeven en worden
specifieke voorafgaande gebeurtenissen benoemd als mogelijke aanleiding. De
Kerner Commission hanteerde in dat verband de term triggering event. Waddington
en Critcher spreken van het flashpoint, door het Nederlandse COT vertaald als
7 Witte, Veenstra, Schram & Kors, 2003: 11-12.
14