Zijn wij anders? Waarom Nederland geen ... - Politieacademie

over het algemeen politiemensen met een brede achtergrond, generalisten die
contacten onderhielden met de wijkbewoners en kleine zaken zelfstandig afhandelden.
94 Tot aan het begin van de jaren 1980 was er in brede kring een hecht
geloof in de werking van deze kleinschalige, decentrale aanpak die gericht was
op het onderhouden van de relatie met de wijkbewoners. De politie opereerde
vanuit de wijk. ‘Kennen en gekend worden’ was de basis van het politiewerk.
Een regeringscommissie die in 1976 onderzocht hoe de groeiende criminaliteit
effectiever kon worden aangepakt, vond destijds nog dat het wijkstelsel navolging
verdiende. Het kwam de relatie tussen de politie en het publiek alleen
maar ten goede. De politie zou ook meer samen moeten werken met het publiek,
hetgeen haar informatiepositie aanzienlijk zou kunnen versterken. Het onderzoek
resulteerde in een gecombineerde lokale en nationale aanpak van de criminaliteit,
in samenhang met een breed pakket van sociale maatregelen. Hiermee werden in
de jaren 1980 de eerste successen geboekt.
In de jaren 1990 vond een omslag plaats. De eerste grote rellen in de banlieues
aan het begin van dit decennium kleurden het beeld van deze wijken. Er klonk
kritiek op het politieoptreden in de stedelijke zones, dat volgens velen te weinig
resultaat opleverde. In deze periode werd ook voor het eerst gesproken van violence
urbaine, een term die spoedig synoniem werd voor de problematiek in
de banlieues. De veiligheidssituatie in deze wijken kwam hoog op de politieke
agenda te staan. De strijd tegen de violence urbaine domineerde het politieke
debat tijdens de lokale verkiezingen in 2001 en 2002, zoals de rellen van 2005 een
claim legden op de presidentsverkiezingen van 2006. Het Syndicat des Commissaires
de Police, de belangenorganisatie van het hogere politiepersoneel, en
andere deskundigen spraken van een herovering van de banlieues. Volgens hen
waren de wijken in een tijdsbestek van enkele jaren veranderd in no-goarea’s waar
rechteloosheid heerste en vooral drugscriminaliteit de omgeving domineerde.
De aantasting van de veiligheid werd vooral toegeschreven aan de jongeren en jong
volwassenen. Veel van hen waren van Noord- en Centraal-Afrikaanse afkomst. Zij
werden afgeschilderd als asociaal en zonder enige moraal. Het merendeel van hen
zou zijn opleiding niet hebben afgemaakt en dus weinig kans maken op betaalde
arbeid. Ouders hadden de controle over deze groep volledig verloren. De jongeren
organiseerden zich in bendes en creëerden een eigen ondergrondse economie. Rond
de woontorens floreerde de drugshandel. De jongeren terroriseerden de buurten
die zij als de hunne beschouwden en daagden de politie uit. Volgens de inlichtingendiensten
nam het wapenbezit in de wijken fors toe. Verscheidene politici en
politiemensen spraken van Amerikaanse toestanden in de Franse banlieues die in de
greep waren van een nieuwe, vooral jeugdige maffia. 95
94 Roché, 2006: 140.
95 Moerland, 2007.
61