Zijn wij anders? Waarom Nederland geen ... - Politieacademie

We doen literatuuronderzoek naar etnische rellen in een aantal westerse landen om
zicht te krijgen op factoren die een rol spelen bij het ontstaan en de escalatie van
etnisch geweld en de rol van de politie daarbij. We kijken naar de geschiedenis van
etnisch geweld in Nederland en doen casusonderzoek naar situaties in het recente
verleden in Nederland die in potentie uit hadden kunnen groeien tot een rel van
enig formaat. We richten ons daarbij vooral op de rol van de politie. Aanvullend
zijn achtergrondgesprekken gehouden met een aantal deskundigen uit de wereld
van de wetenschap, de journalistiek en de politie.
Literatuuronderzoek
Om een beeld te krijgen van de oorzaken en de aanpak van grootschalig etnisch
geweld is vooral literatuur uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk en
België bestudeerd.
In de Verenigde Staten is als gevolg van de rellen van de jaren 1960 veel over het
onderwerp geschreven. Direct na de eerste golf van etnisch geweld in de jaren
1960 stelde de Amerikaanse overheid een tweetal wetenschappelijke onderzoekscommissies
in. Dit waren de National Advisory Commission on Civil Disorders,
ook wel bekend als de Kerner Commission, en de National Commission on the
Causes and Prevention of Violence. Beide zochten naar de oorzaken van het
geweld en naar mogelijke oplossingen om herhaling te voorkomen. Veel van wat
door deze commissies werd geadviseerd heeft na vier decennia nog weinig aan
waarde ingeboet. Deze onderzoekstraditie bleef ook na de jaren 1960 levendig. De
grootschalige etnische rellen in Miami van 1980 en Los Angeles 1992 werden op
lokaal niveau ook uitvoerig onderzocht.
Groot-Brittannië heeft eveneens een rijke onderzoekstraditie. Sinds de onrustgolf
van het begin van de jaren 1980 is het etnisch geweld steeds weer onderwerp van
onderzoek. Het onderzoek van Lord Scarman naar de rellen in Brixton in 1981
geldt nog steeds als een referentiepunt. Op grond van zijn onderzoek presenteerde
Scarman een breed pakket aan sociale en politiële maatregelen.
Het onderzoek naar de oorzaken en het verloop van de Franse rellen van 2005 is
pas in 2006 goed op gang gekomen. Opvallend is het ontbreken van onderzoek in
opdracht van de Franse overheid. Publicaties zijn vooral van sociale wetenschappers
afkomstig, die een verklaring voor het geweld proberen te vinden.
Vanuit andere westerse landen is nauwelijks literatuur beschikbaar over het
ontstaan en de escalatie van grootschalig etnisch geweld.
Casusonderzoek
Gezien het feit dat in Nederland geen grootschalige rellen hebben plaatsgevonden,
is gezocht naar recente casussen die in potentie uit hadden kunnen groeien tot een
grootschalige rel. We hebben daarbij de volgende criteria gehanteerd.
• Het moest gaan om een recente gebeurtenis (minder dan vijf jaar geleden).
19