Zijn wij anders? Waarom Nederland geen ... - Politieacademie

• De relschoppers zijn niet representatief voor de gemeenschap. Ze zijn
jong, ongehuwd, meestal werkloos en ongeschoold, onrustig en opstandig,
en vertonen vaak crimineel gedrag. Ook wordt vaak verondersteld dat zij
van buiten de wijk komen en dat zij de rol van agitator vervullen en de
rellen doelbewust aanwakkeren.
• De groep relschoppers is geïsoleerd. Dat wil zeggen dat zij geen steun
vinden voor hun gedrag. Het merendeel van de wijkbewoners keert zich
tegen het geweld en wijst de rellen af. 39
De Kerner Commission zette zich in de Verenigde Staten als eerste af tegen
de riffraff-theorie. Het gebruik van deze theorie was in wezen een ontkenning
van de problemen die aan de rellen ten grondslag lagen. Door de relschoppers
onmiddellijk af te schilderen als riffraff en hooligans, door hen te marginaliseren
en te criminaliseren onttrokken bestuur en politiek zich aan het zoeken naar een
diepere verklaring voor de onrust.
De Kerner Commission pleitte er daarom voor de rellen van de jaren 1960 te zien
als een vorm van protest. Deze benadering vond navolging in wetenschappelijke
kring. De rellen werden vervolgens verklaard als protest tegen de sociale achterstanden,
tegen discriminatie en tegen racisme. Dat men geweld als middel hanteerde,
had volgens de Amerikaanse wetenschapper Eisinger vooral te maken met
machteloosheid, een gevoel dat onder de gemiddelde Afro-Amerikaanse gettobewoner
sterk leefde. Het was een manier van communiceren. Deze verklaring
maakte het ook aannemelijk dat de rellen niet slechts het werk waren van een
kleine groep relschoppers, maar juist brede steun vonden in de gemeenschap. 40
Verscheidene onderzoeken naar de rellen in de Verenigde Staten in de jaren 1960
tonen aan dat de rellen niet het werk waren van een kleine groep raddraaiers, maar
dat een substantieel deel van de gemeenschap aan de rellen deelnam. Volgens
tellingen, die gebaseerd zijn op interviews en politiegegevens, was 10 tot 20 procent
van de wijkbewoners actief bij de rellen betrokken. De gemiddelde relschopper was
een doorsnee wijkbewoner. Het ging dus niet uitsluitend om jongeren uit de lagere
klasse, zoals door de riffraff-theorie wordt gesuggereerd. De deelnemers kwamen
evenzeer uit de middenklasse. Het merendeel van de geweldplegers woonde in de
wijk, vaak al langere tijd; sommige waren er geboren en getogen. De bewering dat
zij ongeschoold en werkloos zouden zijn, werd eveneens in meerdere onderzoeken
ontkracht. Uit een onderzoek in twaalf Amerikaanse steden kwam naar voren dat
een kwart tot de helft goede scholing had genoten. Zestig tot tachtig procent had
betaald werk. Een deel hiervan had een vaste aanstelling. Het merendeel werkte in
tijdelijke arbeidsverbanden. Wel bleken veel van de geweldplegers een strafblad
39 Fogelson, 1971: 27.
40 Waddington, 1994: 3.
34