Zijn wij anders? Waarom Nederland geen ... - Politieacademie

• Er is sprake van een incident, misverstand of iets dergelijks dat door verschillende
aanwezigen verschillend beoordeeld wordt.
• Op het incident wordt gereageerd met een vorm van geweld.
• Er is sprake van solidarisering en onderlinge steunverlening via het proces
van sociale identificatie terwijl de risico’s op repercussies als laag worden
ingeschat en de gelegenheden voor geweldgebruik daardoor toenemen:
ook anderen gaan geweld gebruiken.
Voor wat betreft het aspect van gelegenheid kan aansluiting gevonden worden
bij de uitgebreide literatuur over situational crime prevention, 10 die laat zien hoe
het verminderen van gelegenheden voor criminaliteit ertoe leidt dat het lastiger,
riskanter en minder belonend wordt om crimineel gedrag te vertonen. Het proces
van solidarisering en onderlinge steunverlening kan verklaard worden met behulp
van het ‘Elaborated Social Identity Model’ (ESIM). Het ESIM is een modificatie
van Reichers model van sociale identiteit, 11 dat op zijn beurt weer voortborduurt
op sociale identiteits- en sociale categorisatiemodellen van Tajfel & Turner. 12
Sociale categorisatie is het cognitieve proces waarbij individuen geclassificeerd
worden als deel uitmakend van groepen of categorieën. Individuen die bij een
bepaalde groep horen, lijken in bepaalde opzichten op andere leden van diezelfde
groep, maar verschillen van leden van andere groepen. De indeling van individuen
als behorend tot de eigen groep (in-group) of juist niet (out-group) is universeel
en allesoverheersend in het sociale verkeer. De gevolgen zijn groot: leden van
groepen zien zichzelf als meer gelijk aan elkaar dan aan leden van de out-group,
leden van out-groups worden gezien als sterk op elkaar gelijkend (wat resulteert
in stereotypen) en leden van de in-group beoordelen elkaar positiever dan dat ze
leden van de out-group beoordelen. Het Elaborated Social Identity Model bouwt
hierop voort. Binnen het ESIM wordt ervan uitgegaan dat mensen zowel een
persoonlijke als een sociale identiteit bezitten. De sociale identiteit wordt niet
alleen bepaald door wie tot de groep behoren, maar juist ook door wie er niet toe
behoren. Er is in feite sprake van meerdere sociale identiteiten, aangezien ieder
individu lid is van meerdere sociale groepen (gezin, familie, buurt, vereniging,
nationaliteit, enzovoort). De sociale identiteit van een individu wordt geactiveerd
(salient) wanneer een individu zich bevindt in een van de groepen waar hij of zij
lid van is. De sociale identiteit wordt belangrijker naarmate de betreffende groep
belangrijker is voor het individu. Wanneer de sociale identiteit wordt geactiveerd,
neemt het individu de normen van de betreffende groep aan en zal het een grotere
neiging hebben daarnaar te handelen. Het resulterende gedrag is niet ongericht,
10 Clarke, 1995.
11 Reicher, Spears & Postmes, 1995; Reicher, 1996.
12 O.a. Tajfel & Turner, 1986.
16