Zijn wij anders? Waarom Nederland geen ... - Politieacademie

minderhedenorganisaties die in dezelfde periode van de grond kwamen, de vrees
voor nieuw minderhedengeweld aangewakkerd en uitgebuit en ‘zweefde de
dreiging van collectief geweld boven tafel’.
Sinds het begin van de jaren 1990 is het debat over de multiculturele samenleving
verhard. Het was de VVD-politicus F. Bolkestein die het migratiedebat een andere
kant op duwde. Hij zette zich af tegen het idee van integratie met behoud van
de eigen identiteit. Volgens hem stond de islam haaks op de essentiële liberale
waarden die de Nederlandse samenleving kenmerkten. Deze waren de scheiding
tussen kerk en staat, de vrijheid van meningsuiting, de verdraagzaamheid en de
non-discriminatie die de Nederlandse samenleving eigen zou moeten zijn. In
2000 gaf publicist P. Scheffer het debat een nieuwe impuls met zijn artikel Het
multiculturele drama. Hierin waarschuwde hij voor het ontstaan van een etnische
onderklasse. Hij wees op de gebrekkige emancipatie van etnische minderheden, wat
viel te verklaren uit het feit dat de Nederlandse overheid te lang had vastgehouden
aan het concept van ‘integratie met behoud van de eigen identiteit’. 147
Vervolgens hebben de terreuraanslagen in New York (2001), Madrid (2004) en
Londen (2005) en de moord op Theo van Gogh (2004) een sterke invloed gehad op
het denken over de multiculturele samenleving. De aanslagen hebben de angst voor
moslimterreur ook in Nederland aangewakkerd. Gecombineerd met de ingezette
discussie over de multiculturele samenleving is het politiek-maatschappelijke
klimaat daarmee veranderd. Waar een partij als de Centrum Democraten met zijn
kritiek op ‘buitenlanders’ in de jaren 1970 en 1980 nog een tamelijk geïsoleerde
positie innam, wordt het migrantendebat nu over het hele politieke spectrum gevoerd.
Onderzoekster Prins noemt de verandering het nieuw realisme. De essentie van
dit nieuw realisme is dat de ‘gewone man’ zonder vooroordelen de wereld bekijkt
en slechts benoemt wat hij om zich heen waarneemt, zonder zich te laten hinderen
door moralistische of politiek correcte ideeën over hoe je de omgeving zou moeten
zien. Hierdoor claimt de nieuwrealist dichterbij de werkelijkheid te staan. 148
Deze gedachte is terug te vinden in de retoriek van nieuwe politieke partijen als
de Lijst Pim Fortuyn, de Partij voor de Vrijheid (PVV) en Trots op Nederland.
Pim Fortuyn noemde de islam een achterlijke godsdienst. Met name de PVV is
bijzonder kritisch over de multiculturele samenleving, zet zich vooral af tegen de
islam en pleit onder meer voor een migratiestop van niet-westerse allochtonen
(Marokkanen en Turken).
In 2006 deed politiek leider G. Wilders de gemoederen oplaaien met de film
Fitna waarin hij aan de hand van teksten uit de Koran wilde aantonen dat ‘die
verschrikkelijke Koran geen dode letter is, maar dat de islam ons onze vrijheid
147 Scheffer, 2000. Zie ook Sleegers, 2007: 20.
148 Prins, 2004: 24-25.
89