Zijn wij anders? Waarom Nederland geen ... - Politieacademie

dat gewelddadig, provocatief of vernederend gedrag van politiefunctionarissen
een voorname factor is.
2.7 Besluit
In diverse landen is er sprake geweest van een ontwikkeling waarbij in eerste
instantie migranten het doelwit zijn van agressie van de autochtone bevolking en
waarbij later rellen ontstaan vanuit minderheidsgroepen tegen vooral overheid en
politie. De deelnemers aan de rellen zijn vooral jonge mannen uit de betrokken
buurten, maar ze kunnen niet simpelweg weggezet worden als tuig dat zonder
enige ondersteuning vanuit de betrokken bevolkingsgroepen optreedt.
Zoals het werk van Body-Gendrot duidelijk maakt sluiten de beide benaderingen
van segregatie/relatieve deprivatie en etnische competitie/collectieve actie elkaar
niet uit. Probleem bij dergelijke verklaringen op structureel niveau is dat
ze enerzijds te veel verklaren en anderzijds te weinig. Ze kunnen wel verklaren
waar om er in bepaalde gebieden of steden veel onvrede c.q. competitie bestaat,
maar niet waarom die onvrede c.q. competitie in specifieke gevallen wel tot rellen
leidt en in andere niet, en waarom sommige gespannen situaties wel escaleren en
andere niet.
Een van de belangrijkste bevindingen van de Kerner Commission in 1968 was
dat het merendeel van de etnische rellen in de Verenigde Staten van de jaren
1960 voortkwam uit een interactie tussen de politie en het publiek. Kerner
was van mening dat de politie in veel gevallen zelfs de veroorzaker van het
geweld was. Slechts in enkele van de meer dan 150 rellen die destijds door de
commissie werden onderzocht, kon de oorsprong van de rel aan andere factoren
worden toegeschreven. Kerner constateerde dat veel van de aanleidingen in feite
routinematige handelingen betroffen die in een andere context geen problemen
zouden hebben opgeleverd. Ook buiten de Verenigde Staten bleek interactie
tussen politie en publiek dikwijls de directe aanleiding te zijn voor etnische
rellen. De Britse inner-cityriots van 1980-1981, de Franse rellen van 2005 en
enkele rellen in België zijn hier een voorbeeld van. Daarnaast is een aantal van de
beschreven rellen ontstaan na provocaties door extreemrechtse groeperingen of
na confrontaties tussen verschillende etnische groepen.
De bevindingen in dit hoofdstuk passen uitstekend bij het eerder gepresenteerde
escalatiemodel van Adang/Horowitz. In termen van dit model is een directe
aanleiding, een gebeurtenis die verontwaardiging oproept, een van de noodzakelijke
ingrediënten voor het ontstaan en de escalatie van een rel. Zoals gebleken
kunnen dat allerlei gebeurtenissen zijn: provocaties door een andere et nische
groep, of een gebeurtenis in het buitenland, maar vaak is het politieoptreden.
De aard van de relatie tussen de etnische groepen of tussen een etnische groep
en de overheid is vervolgens van belang. Factoren op structureel niveau hebben
gevolgen voor de relatie tussen etnische bevolkingsgroepen en de elementen van
44