Zijn wij anders? Waarom Nederland geen ... - Politieacademie

3.5 Politiemodellen
Het traditionele politiemodel
In de besproken landen blijkt steeds in bepaalde mate sprake te zijn van een
kloof tussen politie en bepaalde bevolkingsgroepen. Deze kloof wordt in verband
gebracht met de stijl van het politieoptreden in de breedste zin van het woord.
Tot ver in de jaren 1970 was in de meeste landen het traditionele politiemodel
leidend. Dit model kenmerkt zich door een aantal aspecten.
• Een reactieve houding. De politie reageert louter op veiligheidsproblemen,
op incidenten of fenomenen op het moment dat deze zich voordoen.
De politie neemt een afwachtende houding aan en is primair gericht op
interventies. In dit traditionele en reactieve model staan drie werkwijzen
of tactieken centraal:
– preventief gemotoriseerd toezicht ter afschrikking van eventuele
potentiële daders: de politie beweegt zich hoofdzakelijk per auto door
de wijken, van deze surveillances moet een afschrikwekkende werking
uitgaan;
– snelle interventie als antwoord op de (nood)oproepen van de bewoners;
– gerechtelijk onderzoek nadat een delict is gepleegd.
Uit verscheidene onderzoeken blijkt dat deze werkwijzen weliswaar nuttig
en noodzakelijk zijn en blijven, maar dat zij nauwelijks effect hebben op
de evolutie van de onveiligheid in het algemeen, en op die van de criminaliteit
in het bijzonder. 119
• Een symptoombenadering. De politie reageert enkel op de onmiddellijk
zichtbare symptomen (ofwel de uiterlijke verschijningsvormen zoals een
ordeverstoring of een misdrijf) van de problemen en op de feiten nadat
deze zich hebben voorgedaan. De diepere of achterliggende oorzaken kent
men niet en worden vaak ook niet onderzocht. Bij de symptoombenadering
is vaak ook geen sprake van een coherente aanpak. Men heeft geen oog
voor de context van het probleem of feit. Een incident wordt in zo’n geval
beschouwd als een losstaand feit.
• De wetstoepassing. De toepassing en de naleving van de wet wordt door
de politie beschouwd als een doel op zich (de wet schrijft het nu eenmaal
voor) of als reactie op het vaststellen van een wetsovertreding. Volgens
Belgische onderzoekers brengt dit het risico met zich mee dat de bevolking
hierdoor veel meer als een massa van potentiële wetsovertreders wordt gezien,
dan als een gemeenschap van wie men de rechten en vrijheden moet
bewaken en waarborgen. Het is de omgekeerde wereld. ‘Agenten worden
119 Sompel e.a., z.j.: 7-8.
71