JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji

More documents

Recommendations

Info

Języki Obce W Szkole n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń by, near mówimy o lokalizacji 7 TR. Spośród wymienionych jednostki leksykalne in oraz at budzą w uczących się języka angielskiego, nie tylko w Polsce, najwięcej wątpliwości. Protoscena dla in T. P. Krzeszowski pisze, iż in „często odpowiada polskiemu przyimkowi w, jednak nie jest to regułą” (Krzeszowski 1980:126). Odstępstwa zauważane są m.in. w scenach konstruowanych przez wyrażenie przyimkowe in the street ‘na/przy ulicy’. Wysoką frekwencję niekanonicznego lub nietypowego użycia wykazuje in w połączeniu z landmarkami liniowymi. S. Lindstromberg podaje przykład w przestrzeni fizycznej przedmiotów w rzędach, np. They’re standing in line/queue for a movie ‘Stoją w kolejce do kina’. Liniowy LM towarzyszy in w metaforycznym seryjnym ustawieniu czegokolwiek, np. Next in line for promotion is Dale Smith ‘Następny w kolejce do promocji jest Dale Smith’ oraz Candidates will speak in alphabetical order ‘Kandydaci zabiorą głos w porządku alfabetycznym’ 8 . W scenie z liniowym LM, tak jak w protoscenie, np. w pudełku, forma in ma odpowiednik w języku polskim, przyimek w+loc. Protoscena dla in – za A. Tyler i V. Evansem – konstytuuje relację przestrzenną, w której TR jest umieszczony wewnątrz LM składającego się z trzech istotnych elementów struktury: wnętrza (an interior), granicy (a boundary) oraz regionu zewnętrznego (an exterior). Co więcej, protoscena dla in jest związana z elementem funkcjonalnym zawierania się 9 . J. Yates 10 wymienia rzeczowniki typowe dla konstrukcji z przyimkiem in. Są nimi obszary geograficzne: city ‘miasto’, continent ‘kontynent’, country ‘kraj’, state ‘stan’, town ‘miasteczko’; miejsca wygodne i bezpieczne: alcove ‘alkowa’, large chair ‘krzesło’, cocoon ‘kokon’, nest ‘gniazdo’; obszary wewnętrzne: attic ‘poddasze’, balcony ‘balkon’, basement ‘piwnica’, building ‘budynek’, corner ‘róg’, hall ‘przedpokój’, kitchen ‘kuchnia’, office ‘biuro’, room ‘pokój’. Pojazdy, w których pasażerowie nie mogą stać i chodzić, także są poprzedzane przyimkiem in: car ‘samochód’, canoe ‘czółno’, helicopter ‘helikopter’, small airplane ‘mały samolot’, small boat ‘mała łódka’. Natomiast rodzaj rozszerzonych pojemników, w których można umieścić tekst pisany bądź wypowiedziany, to publikacje i przemówienia: article ‘artykuł, book ‘książka’, dictionary ‘słownik’, encyclopedia ‘encyklopedia’, lecture ‘wykład’, magazine ‘czasopismo’, newspaper ‘gazeta’, speech ‘przemówienie’. Łatwo zauważyć, że odpowiadające wskazanym przez J. Yates konstrukcje z polskim przyimkiem w+loc często odpowiadają angielskim, nie tylko w znaczeniu centralnym, także w znaczeniach rozszerzonych. A. J. Cienki przytacza słowa M. Ssak-Borońskiej, która zwraca uwagę, iż podczas gdy przyimek in w języku angielskim może być używany w scenach z ograniczonym LM, język polski dopuszcza przyimek w+loc tylko w związku z LM typu ograniczony ramą obraz, np. w ramie, w drzwiach, w oknach, w trójkącie. W języku polskim nie stosujemy przyimka w+loc, jeśli nie jest wyraźnie zarysowana granica. Zatem mówimy na polanie, na/w polu i na cmentarzu, choć w języku angielskim w każdym przypadku poprawne są wyrażenia przyimkowe z in ‘w’, odpowiednio: in the clearing, in the field, in the cemetary (Cienki 1989:72-77). Zatem uczący się języka angielskiego mimo pozornych korelacji między protosceną dla angielskiej formy in oraz polskiego przyimka w+loc, tworząc konstrukcje w języku angielskim, nie powinni powielać schematów przestrzennych właściwych przyimkom polskim. Należy także pamiętać, iż wiele scen przestrzennych tworzonych przez polski przyimek w+loc w języku angielskim konstruowanych jest zarówno przez in, jak i at. 7 Por. m.in. G. Ruth (1993), On the grammar of lexical and non-lexical prepositions in English, w: „The Semantics of Prepositions. From Mental Processing to Natural Language Processing”, red. C. Zelinsky-Wibbelt, Berlin/New York: Mouton de Gruyter, s. 119 (s. 99-150). 8 Por. S. Lindstromberg (1997), English Prepositions Explained, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, s. 71. Zdania mają numery (1), (2), (3). 9 Por. A. Tyler, V. Evans, ibidem, s. 183. 10 Por. J. Yates (1999), The Ins and Outs of Prepositions. A guidebook for ESL students and all others seeking help in correct use of prepositions, New York: Barron’s, s. 56. 20
n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń Języki Obce W Szkole Protoscena dla at i sceny dla znaczeń rozszerzonych Protoscena dla at zdecydowanie różni się od protosceny dla in. T. P. Krzeszowski, dzieląc przyimki na „trzy zasadnicze typy w zależności od tego, jak interpretuje się przestrzeń, w której usytuowany jest dany przedmiot”, wyróżnia „przyimki wyrażające usytuowanie do: (a) punktu, czyli przestrzeni zerowymiarowej, (b) linii lub powierzchni, czyli przestrzeni 1- lub 2-wymiarowej, (c) obszaru lub bryły, czyli przestrzeni 2- lub 3-wymiarowej”(Krzeszowski 1980:127). Kwalifikuje on formę at do przyimków wyrażających usytuowanie przedmiotu w stosunku do jakiegoś punktu. Istotna jest informacja, iż at „nie ma jednowyrazowego odpowiednika w języku polskim, który stosowany byłby konsekwentnie w polskich zdaniach ekwiwalentnych. Najczęstszymi odpowiednikami polskimi są przyimki: przy, w, na i u” (Krzeszowski 1980:127). Protoscena dla at występuje w przestrzeni fizycznej, tworzy punkt zorientowania przestrzennego (orientation-point), który jest rozszerzony o domenę czasu, stanu, obszaru, okoliczności i przyczyny. R. Dirven podaje następujące ilustracje: (a) punkt jako miejsce: at the station ‘na stacji’, (b) punkt w czasie: at six o’clock ‘o szóstej godzinie’, (c) stan: at work ‘w pracy’, (d) obszar: good at guessing ‘dobry w zgadywaniu’, (e) charakterystyka (manner): at full speed ‘z pełną szybkością’, (f) okoliczności (circumstance): at these words (he left) ‘na te słowa (wyszedł)’, (g) przyczyna: laugh at ‘śmiać się z’, irritation at ‘zdenerwowanie ze względu na’ 11 . Wszystkie sceny tworzą radialny układ znaczeń. G. Lakoff sugeruje, że w formowaniu radialnych kategorii znaczeń odgrywają rolę naturalne transformacje schematów wyobrażeniowych 12 . Schematy wyobrażeniowe natomiast są tworzone na podstawie informacji dostrzeżonej lub usłyszanej przez konceptualizatora (odbiorcę informacji) (Lakoff 1987:440), a odebrana informacja ma różny charakter. Formy at oraz in w scenach ze zmieniającym się obiektem odniesieniowym Landmark – university A. J. Cienki zwraca naszą uwagę na instytucje i pomieszczenia. W sytuacji, gdy szkoły, szpitale, kościoły itp., są postrzegane jako budynki i uwaga koncentruje się na znajdowaniu się TR w pomieszczeniu typu pojemnik LM, poprawne są wyrażenia z przyimkiem in, np. the cells in the jail ‘cele w więzieniu’ oraz all the children were in the school ‘wszystkie dzieci były w szkole’ 13 . W przykładach z in przed LM – budynkiem – występuje przedimek określony the. Jednak A. J. Cienki zauważa, iż istnieją także użycia, w których nie występuje ani przedimek, ani dopełnienie przyimkowe, np. the man in jail ‘człowiek w więzieniu’ lub Are your children at home now? ‘Czy twoje dzieci są teraz w domu?’, No, they’re in school ‘Nie, są w szkole’ 14 . Użycie to wiąże się z abstrakcyjną instytucją o określonej funkcji. Nie odnosi się do konkretnego fizycznego budynku. Zatem wypowiadając the children in school, dzieci mogą być na szkolnym boisku lub na szkolnej wycieczce. Fizycznie muszą znajdować się w ramach formy szkolnej instytucji. Inaczej jednak jest konceptualizowana (rozumiana) scena konstruowana przez in i at w związ- 11 Por. R. Dirven (1993), Dividing up physical and mental space into conceptual categories by means of English pprepositions, w: „The Semantics of Prepositions. From Mental Processing to Natural Language Processing”, red. C. Zelinsky-Wibbelt, Berlin/ New York: Mouton de Gruyter, s. 76. 12 Por. G. Lakoff (1987), Women, Fire, and Dangerous Things. What Categories Reveal about the Mind, Chicago/London: The University of Chicago Press, s. 440. 13 Por. A. J. Cienki (1989), Spatial Cognition and the Semantics of Prepositions in English, Polish, and Russian, München: Verlag Otto Sagner, s. 78. 14 Por. ibidem, s. 79. 21
Page 1 and 2: PL ISSN 0446-7965 CZASOPISMO DLA NA
Page 3 and 4: Nr 5/2008 • listopad/grudzień Ro
Page 5 and 6: n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 21: n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 73 and 74:
n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207:
skie, według których chcielibyśm
show all

JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji