JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji

More documents

Recommendations

Info

Języki Obce W Szkole n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń logu międzykulturowego, sprzyja poznaniu oraz promowaniu różnorodności w jedności. Jest jednak pewne „ale”. Otóż partnerzy różnych kultur często natrafiają na przeszkody we wzajemnym zrozumieniu. Taką przeszkodą może być bariera językowa, będąca źródłem stresu i frustracji, niejednokrotnie prowadząca do zaburzenia procesu komunikacji lub jej odwrotnego od zamierzonego skutku. Niezbędna i nieodzowna okazuje się obecność tłumacza i przekładu w dialogu międzykulturowym. „Od niepamiętnych czasów tłumacze byli pośrednikami w kontaktach między przedstawicielami różnych narodów i różnych kultur. Tłumacz – czy to dzieł literackich, czy to tekstów naukowych, specjalistycznych, czy to wreszcie tłumacz konferencyjny – jest jednostką spełniającą szlachetną misję umożliwiania kontaktów międzyludzkich, zbliżania kultur” (Pieńkos 2003:303). Bo jako pośrednik tłumacz „przekracza bariery językowe, kulturowe i komunikacyjne” (Kielar 2003:28). Niestety, w przeciwieństwie do śpiewania, nie każdy może tłumaczyć. Powszechna opinia laików, że tłumaczenie to zastępowanie słów jednego języka słowami innego języka z użyciem słownika dwujęzycznego, jest nieprawdziwa i krzywdząca zarówno dla profesjonalnych tłumaczy, jak i dla tych, którym wydaje się, że takimi są. Problem jest bardziej złożony. Dobry tłumacz nie tylko musi mieć odpowiednie kwalifikacje, ale także predestynującą do zawodu osobowość. Profesjonalista, wykształcony pośrednik w dialogu międzykulturowym musi się odznaczać szeroką wiedzą ogólną o świecie, w szczególności o kulturach związanych z danymi językami. Komplet cech i umiejętności tłumacza jest określany mianem kompetencji translacyjnej, na którą składa się nie tylko biegła znajomość języka ojczystego. Aby rozwijać kompetencję translacyjną, posiąść techniki i poznać arkana zawodu, nie wystarczy po prostu wykształcić się na filologa i rozpocząć pracę w zawodzie. Niestety, przykłady zaczerpnięte z życia codziennego świadczą o tym, że część świeżo upieczonych absolwentów kierunków filologicznych zbyt ślepo wierzy w swoją wiedzę i umiejętności, i podejmuje się zadań daleko przekraczających ich możliwości. Zajęcia praktyczne na uczelniach językowych dają jedynie podstawy do dalszego rozwoju i wskazówki, jak doskonalić warsztat, ale na pewno nie wystarczają, by w pełni przygotować się do zawodu. A zawód ten jest wymagający i odpowiedzialny, toteż przygotowanie do niego musi być solidne. Zwłaszcza jeśli zakładamy, że przekład pełni funkcję pomostu zbliżającego kultury. Kształcenie pośrednika Nie ma idealnego przepisu na kształcenie tłumaczy, nie sprecyzowano dokładnie, jaki powinien być program nauki w zakresie przekładu. Nauczanie tłumaczenia pojawia się więc i na studiach uniwersyteckich, i w szkołach dla tłumaczy, na kursach dokształcających i podyplomowych. Niezależnie od miejsca jedno jest pewne – kształcenie tłumaczy to przedsięwzięcie poważne i nie wolno go traktować powierzchownie. Niezmiernie istotne jest poszerzanie wiedzy stricte językowej. Dobry tłumacz musi przede wszystkim perfekcyjnie znać język obcy. Bardzo ważna jest biegła znajomość języka ojczystego. Niestety na wielu uczelniach nauka języka polskiego jest nadal pomijana, a nacisk jest kładziony na zajęcia praktyczne z języka obcego. Studenci filologii lub lingwistyki czytają literaturę w obcym języku, uczą się historii w obcym języku, w nim też zdają egzaminy. Często prowadzi to do paradoksalnych sytuacji, że zapominają sformułowań po polsku (por. Kaufman 2002). Rozwiązaniem tego problemu mogłaby być zwiększona liczba (o ile w ogóle nie wprowadzenie od nowa) zajęć ze stylistyki języka polskiego na studiach językowych. Przyszły tłumacz powinien umieć poprawnie wyrażać myśli zarówno w języku źródłowym, jak i docelowym. Znajomość technik i zasad redagowania tekstów oraz zasad interpunkcji w obu językach podwyższa jakość wykonywanego tłumaczenia i ułatwia jego odbiór. Wykształceniu takich umiejętności służy lektura zróżnicowanych tematycznie i gatunkowo tekstów. Osoby zajmujące się kształceniem przyszłych tłumaczy powinny jednak pamiętać, że kompetencja stricte lingwistyczna to tylko połowa sukcesu. Obok wymaganej znajomości języka źródłowego i docelowego istnieją bowiem jeszcze dodatkowe wymogi: wiedza o przedmiocie tłumaczenia i opanowanie metodologii przekładu (por. Pienkos 2003:354). Wartościowy tłumacz nie podejmie się przekładu tekstu, nie mając choćby ele- 42
n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń Języki Obce W Szkole mentarnej wiedzy z zakresu danej dyscypliny, która dotyczy przekładu. Ponadto, nie znając technik tłumaczenia, nie będzie wiedział, jak się zabrać do przekładu. W obliczu nadmiaru informacji napływających zewsząd należy kształcić kompetentnych tłumaczy, którzy obok umiejętności praktycznych posiedli wiedzę teoretyczną pozwalającą dobrze wykonywać zawód. Znaczenie wiedzy teoretycznej polega na tym, że pomaga ona tłumaczom zrozumieć, jak językowe wybory w tekście odzwierciedlają związki między nadawcą a odbiorcą. Obecnie społeczności międzynarodowe porozumiewają się w dużej mierze za pomocą przekładu. Tłumaczenie jest więc jedną z metod prowadzenia dialogu między narodami, kulturami, grupami wyznaniowymi i społecznymi. Przekład jest „pomostem duchowego zbliżenia i braterstwa narodów” (Pieńkos 2003:395), dlatego w metodyce nauczania tłumaczenia należy uwzględniać ewolucję i dynamikę współczesnego świata, stosunki i potrzeby międzynarodowe. Dobra znajomość języków obcych i technik przekładowych nie wystarczy, jeśli przyszły tłumacz będzie się wykazywać brakiem wiedzy o świecie, małą wnikliwością i niedbałością. Tłumacz powinien znać kulturę, zwyczaje oraz społeczne otoczenie użytkowników języka źródłowego i docelowego, jak również różne rejestry, style wypowiedzi i społeczne rozwarstwienie obu języków. Stąd nauczanie tłumaczeń nie powinno się ograniczać do ćwiczeń przekładowych, ale obejmować również edukację, np. w zakresie nazw instytucji, nazewnictwa urzędów, jednostek administracyjnych, toponimów, skrótów itp. Wykształcony pośrednik międzykulturowy musi być świadomy różnic kulturowych i różnic w strategii prowadzenia dyskursu w języku źródłowym i docelowym. Dodatkową składową w procesie nauczania tłumaczenia jest – często pomijane – nauczanie umiejętnego korzystania ze źródeł informacji, jakimi są słowniki jedno- i dwujęzyczne, Internet, encyklopedie oraz leksykony. I tu bardzo istotną sprawą techniczną jest krytycyzm wobec źródeł leksykograficznych (por. Gawron-Zaborska 2002). Z jednej strony bowiem tłumacz powinien umieć korzystać ze źródeł, ale musi to robić umiejętnie, pamiętając, że słowniki i podobne źródła nie są wyrocznią i nie są nieomylne. Obok źródeł leksykograficznych tłumacz musi mieć wpojony mechanizm sięgania do tekstów i tłumaczeń analogicznych. Kształcąc tłumaczy, mających pełnić rolę pośredników w dialogu międzykulturowym, należy szerzyć idee współpracy i wzajemnej pomocy. Służyć temu może praca grupowa na zajęciach, dająca lepsze wyniki w procesie przekładu. Osoby, które ćwiczą tłumaczenie w grupie, są w stanie łatwiej rozwiązywać problemy, szybciej osiągają pewność siebie oraz rozwijają techniki podejmowania decyzji. Mimo że w pracy grupowej również pojawią się błędy, jednak doświadczenie związane z ich popełnianiem, odnajdywaniem oraz poprawianiem sprawi, że adepci zawodu staną się jednocześnie bardziej otwarci i bardziej ostrożni. Zaowocuje to wymianą myśli, poglądów i doświadczeń zawodowych, przyczyniając się do dalszego procesu kształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Uwagi końcowe Bez tłumaczy i przekładu trudno wyobrazić sobie komunikację, dialog i porozumienie w zróżnicowanym świecie XXI wieku. Aby jednak dialog między kulturami mógł się dokonywać, potrzeba nam tłumaczy wykształconych, solidnych, zdeterminowanych, nastawionych do siebie krytycznie i mających wolę ciągłego dokształcania się. Dzięki nim może uda się obalić wiele barier i uprzedzeń, a Europejski Rok Dialogu Międzykulturowego nie skończy się w 2008 roku i stanie się międzynarodową inicjatywą, dzięki której społeczności międzynarodowe będą miały ze sobą lepszy kontakt. Rozszerzanie i intensyfikowanie współpracy międzynarodowej w zakresie wymiany myśli, poglądów i doświadczeń naukowych jest przecież „moralnym obowiązkiem społeczności międzynarodowej, od którego nie może i nie powinna się uchylać” (Pieńkos 2003:398). Bibliografia Dzierżanowska H. (1988), Przekład tekstów nieliterackich, Warszawa: PWN. Gawron-Zaborska M. (2002), My ze słownikami nie dyskutujemy, czyli o potrzebie rozwijania krytycyzmu studentów wobec słowników i innych źródeł, w: A. Kopczyński, U. Zaliwska-Okrutna (red.) (2002), „Język rodzimy a język obcy, komunikacja, przekład, dydaktyka”, Warszawa: Wyd. UW. 43
Page 1 and 2: PL ISSN 0446-7965 CZASOPISMO DLA NA
Page 3 and 4: Nr 5/2008 • listopad/grudzień Ro
Page 5 and 6: n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 43: n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 95 and 96:
n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207:
skie, według których chcielibyśm
show all

JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji