Języki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa Ośrodka Rozwoju Edukacji

Języki Obce W Szkole n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń
i oddalanie się trajektora od landmarka, co można
przedstawić graficznie:
pojęcie ‘teraz’ definiowane przez filozofów można
przedstawić w następujący sposób:
Rys. 2. Schemat „ablative”.
Jeśli istotny dla danego kontekstu jest ruch
początkowy, czyli profilowany jest początkowy
odcinek trajektorii, będziemy mówić o „ablative
initial” (Rys. 3a), natomiast jeśli istotny będzie
końcowy odcinek trajektorii, wówczas taki
schemat określimy mianem „ablative terminative”
(Rys. 3b).
Rys. 4. Graficzna reprezentacja pojęcia ‘teraz’.
Przyjmując powyższą tezę za prawdziwą, schematy
„illative” i „ablative” z on można w uproszczeniu
przedstawić w następujący sposób:
Rys. 3. Schematy „ablative”:
a. Ablative initial, b. Ablative terminative.
Pojęcie ‘teraz’ w filozofii
W filozofii pojęcie ‘teraz’ jest definiowane
jako struktura składająca się z trzech elementów:
przeszłość, teraz oraz przyszłość (jest to dogmat
znany w filozofii pod nazwą fałszywe teraz – specious
nows, Mellor 1994:9). Podział taki wynika
stąd, że w gruncie rzeczy trudno jest zdefiniować
‘teraz’. Może ono obejmować bardzo długi odcinek
czasu, np. kilka lat (np. użycie czasu Present
Progressive w zdaniu: Many new houses are
being built now), ale może również obejmować
kilka godzin lub minut (np. teraz piszę artykuł na
temat partykuły on, teraz słyszę płacz dziecka).
Jednak to, co wydaje się, że dzieje się teraz, już
w momencie, kiedy zdajemy sobie z tego sprawę,
staje się przeszłością. Dla neurofizjologów ‘teraz’
to chwila, kiedy jesteśmy świadomi minimalnej
porcji sygnału, który odbieramy np. za pomocą
zmysłu wzroku (określono ten moment na mniej
więcej dwie sekundy, Pöppel 1994), natomiast dla
fizyków to moment tak krótki, że nie jesteśmy go
świadomi (równy prędkości światła) 5 . Graficznie
Rys. 5. Schematy wyobrażeniowe znaczenia
temporalnego on.
Rysunek pierwszy to schemat „illative”, który
profiluje ‘teraz’ doświadczane jako rozciągnięcie
się czasu i spowolnienie jego upływu (np. Czas się
wlecze, kiedy się nudzimy). Drugi rysunek („ablative
initial”) profiluje zarówno ‘teraz’, jak i bliską
przeszłość, dlatego wyraża stany lub czynności,
o których pamiętamy głównie to, że trwają już
od jakiegoś czasu (np. a book is on loan – książka
jest wypożyczona), choć zakładamy, że za chwilę
nastąpi zmiana sytuacji, czyli że jest to sytuacja
tymczasowa (za chwilę wypożyczoną książkę ktoś
odda). W odróżnieniu od „ablative initial” „illative”
nie zakłada lub też nie wyjaśnia, czy i kiedy
dany stan się zakończy ani kiedy się zaczął
(ponieważ nie jest to istotne dla danego kontekstu,
profilujemy przecież trwanie, a nie początek
i koniec stanu, tj. profilujemy czynności zwane
w gramatyce kognitywnej imperfective). Kolejny
rysunek przedstawia „ablative terminative”, który
5
„Nothing you see right now belongs on your now-list, because it takes time for light to reach your eyes. Anything you see
right now has already happened. (…) If you look out across an average room, you are seeing things as they were some 10
billionth to 20 billionth of a seconds ago (…); for stars visible to the naked eye, you see them as they were from roughly
a few years ago to 10,000 years ago. Curiously, then, although a mental freeze-frame image captures our sense of reality,
our intuitive sense of „what’s out there”, it consists of events that we can’t experience, or affect, or even record right now.
Instead, an actual now-list can be compiled only after the fact” (Green 2004:133).
26