JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji

More documents

Recommendations

Info

Języki Obce W Szkole n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń i oddalanie się trajektora od landmarka, co można przedstawić graficznie: pojęcie ‘teraz’ definiowane przez filozofów można przedstawić w następujący sposób: Rys. 2. Schemat „ablative”. Jeśli istotny dla danego kontekstu jest ruch początkowy, czyli profilowany jest początkowy odcinek trajektorii, będziemy mówić o „ablative initial” (Rys. 3a), natomiast jeśli istotny będzie końcowy odcinek trajektorii, wówczas taki schemat określimy mianem „ablative terminative” (Rys. 3b). Rys. 4. Graficzna reprezentacja pojęcia ‘teraz’. Przyjmując powyższą tezę za prawdziwą, schematy „illative” i „ablative” z on można w uproszczeniu przedstawić w następujący sposób: Rys. 3. Schematy „ablative”: a. Ablative initial, b. Ablative terminative. Pojęcie ‘teraz’ w filozofii W filozofii pojęcie ‘teraz’ jest definiowane jako struktura składająca się z trzech elementów: przeszłość, teraz oraz przyszłość (jest to dogmat znany w filozofii pod nazwą fałszywe teraz – specious nows, Mellor 1994:9). Podział taki wynika stąd, że w gruncie rzeczy trudno jest zdefiniować ‘teraz’. Może ono obejmować bardzo długi odcinek czasu, np. kilka lat (np. użycie czasu Present Progressive w zdaniu: Many new houses are being built now), ale może również obejmować kilka godzin lub minut (np. teraz piszę artykuł na temat partykuły on, teraz słyszę płacz dziecka). Jednak to, co wydaje się, że dzieje się teraz, już w momencie, kiedy zdajemy sobie z tego sprawę, staje się przeszłością. Dla neurofizjologów ‘teraz’ to chwila, kiedy jesteśmy świadomi minimalnej porcji sygnału, który odbieramy np. za pomocą zmysłu wzroku (określono ten moment na mniej więcej dwie sekundy, Pöppel 1994), natomiast dla fizyków to moment tak krótki, że nie jesteśmy go świadomi (równy prędkości światła) 5 . Graficznie Rys. 5. Schematy wyobrażeniowe znaczenia temporalnego on. Rysunek pierwszy to schemat „illative”, który profiluje ‘teraz’ doświadczane jako rozciągnięcie się czasu i spowolnienie jego upływu (np. Czas się wlecze, kiedy się nudzimy). Drugi rysunek („ablative initial”) profiluje zarówno ‘teraz’, jak i bliską przeszłość, dlatego wyraża stany lub czynności, o których pamiętamy głównie to, że trwają już od jakiegoś czasu (np. a book is on loan – książka jest wypożyczona), choć zakładamy, że za chwilę nastąpi zmiana sytuacji, czyli że jest to sytuacja tymczasowa (za chwilę wypożyczoną książkę ktoś odda). W odróżnieniu od „ablative initial” „illative” nie zakłada lub też nie wyjaśnia, czy i kiedy dany stan się zakończy ani kiedy się zaczął (ponieważ nie jest to istotne dla danego kontekstu, profilujemy przecież trwanie, a nie początek i koniec stanu, tj. profilujemy czynności zwane w gramatyce kognitywnej imperfective). Kolejny rysunek przedstawia „ablative terminative”, który 5 „Nothing you see right now belongs on your now-list, because it takes time for light to reach your eyes. Anything you see right now has already happened. (…) If you look out across an average room, you are seeing things as they were some 10 billionth to 20 billionth of a seconds ago (…); for stars visible to the naked eye, you see them as they were from roughly a few years ago to 10,000 years ago. Curiously, then, although a mental freeze-frame image captures our sense of reality, our intuitive sense of „what’s out there”, it consists of events that we can’t experience, or affect, or even record right now. Instead, an actual now-list can be compiled only after the fact” (Green 2004:133). 26
n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń Języki Obce W Szkole profiluje stany lub czynności, o których wiemy, że już trwają, ale ich dominanta ma się dopiero wydarzyć w niedalekiej przyszłości (tak przewidujemy, spodziewamy się, oczekujemy). Odczuwalne jest narastanie napięcia i/lub stopniowy rozwój sytuacji (np. The book is growing on me – Ta książka coraz bardziej mi się podoba). Pojęcie ‘teraz’ w antropologii 6 M. G. Flaherty (1999) i R. Levine (1997) rozróżniają następujące sytuacje, w których subiektywnie odczuwamy ‘teraz’ jako trwanie, tj. stan, w którym dla obserwatora czas się rozciąga, a czasami nawet staje w miejscu (przypadek „illative”): 1. Bezpośrednie zagrożenie życia, np. podczas powodzi, pożarów, trzęsień ziemi itp. 2. Cierpienie fizyczne, np. w trakcie wizyty u dentysty, bardzo intensywnych ćwiczeń fizycznych, tortur itp. 3. Nieprzyjemne doznania psychiczne, np. tęsknota za krajem, upokorzenie, zawstydzenie, depresja, strach, lęk itp.; nagły wypadek, np. matka wioząca ranne dziecko do szpitala; znudzenie, np. przebywanie w niewoli, więzieniu, słuchanie nudnego wykładu itp. 4. Bardzo przyjemne odczucia i zaangażowanie w wykonywane czynności, np. pocałunek z ukochanym, praca nad interesującym projektem itp. ‘Teraz’ rozciąga się głównie w sytuacjach skrajnie nieprzyjemnych oraz skrajnie przyjemnych. W obydwu przypadkach konceptualizator doznaje zazwyczaj jednego lub więcej z poniższych odczuć: zawężenie pola uwagi do rzeczy pozostających w bezpośrednim otoczeniu, bardzo wysoka koncentracja na własnych odczuciach oraz poczucie ważności przeżywanej sytuacji. Pomimo że powyższe sytuacje w języku są ilustrowane zazwyczaj schematem „illative”, przytaczamy je w niniejszym artykule, aby ułatwić zrozumienie różnicy między „illative” a „ablative”. Pojęcie ‘teraz’ w języku: phrasal verbs z partykułą on Ablative initial „Ablative initial” profilujący teraźniejszość oraz przeszłość w schemacie ‘teraz’ częściej dotyczy stanów niż czynności. Z kolei stany są wyrażane w języku przez konfiguracje statyczne, np. wyrażenia przyimkowe (tj. przyimek i rzeczownik), znacznie rzadziej natomiast za pomocą konfiguracji dynamicznych, wyrażanych zazwyczaj przez czasowniki (i partykuły). Wydaje się, że schemat „ablative initial” można równie dobrze zilustrować wyrażeniami przyimkowymi oraz czasownikami z partykułą. Aby ułatwić zrozumienie, jak można profilować przeszłość w teraźniejszości, poniżej zamieszczam przykłady on występującego zarówno w funkcji przyimka, jak i partykuły. Typowe przykłady „ablative initial” to: plod on (=continue walking or doing sth at the same slow pace as before), soldier on (=continue doing sth and working hard at it, even though it is difficult and unpleasant), stay on (=remain somewhere), get on (=start doing or continue doing an activity), fasten on (=if sb fastens on to you they keep following you or wanting to be with you when you want them to go away (CCDPV) 7 ; to give particular attention to something because you think it is important or interesting (LDCE)), pattern on (=if you pattern sth new on sth else that already exists, it uses the original thing as a model and is designed and made to be similar to it), base on (=take general form, subject, or nature from other thing), bash on (=carry on doing a task, often in a rather unenthusiastic way), stay on (=remain somewhere longer than other people, longer than in the past, or longer then you planned), come on (=begin speaking to sb on the phone), decide on (= choose or make up your mind about sth after careful thought), elaborate on (= give more details about sth already mentioned or explain it more clearly), expand on (=give more information or details about a topic you have already mentioned), chew on (=think about 6 Antropologia jest tutaj rozumiana w szerszym znaczeniu, tj. jako nauka nie tylko o relacji człowiek–społeczeństwo, ale również jako nauka o zmienności człowieka jako jednostki. W niniejszym artykule opisuję głównie zmienne elementy psychologiczne u człowieka jako jednostki. 7 Skróty oznaczają słowniki, z których wybierałam przykłady: CALD – Cambridge Advanced Learner Dictionary, CCDPV – Collins Cobuild Dictionary of Phrasal Verbs, LDCE – Longman Dictionary of Contemporary English, PWN – PWN OXFORD Wielki Słownik Angielsko-Polski. 27
Page 1 and 2: PL ISSN 0446-7965 CZASOPISMO DLA NA
Page 3 and 4: Nr 5/2008 • listopad/grudzień Ro
Page 5 and 6: n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 27: n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 79 and 80:
n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207:
skie, według których chcielibyśm
show all

JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji