JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji

More documents

Recommendations

Info

Języki Obce W Szkole n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń stów użytkowych, np. instrukcji obsługi lub tekstów fachowych. Jak widać z powyższego, w programach nauczania języków obcych w innych krajach nie widać tak daleko posuniętej rezerwy w stosunku do tłumaczenia i możliwości jego stosowania w nauczaniu komunikacyjnym. Świadczy to także o pragmatycznym podejściu do roli translacji w procesie akwizycji języka. Przykłady zadań translacyjnych do integracyjnego rozwoju sprawności językowych i komunikacyjnych Zdaniem F. G. Königsa (2000:11) stosowanie przekładu w nauczaniu języka obcego powinno mieć charakter integracyjny, tzn. umiejętności tłumaczenia nie powinno się kształcić w izolacji od innych sprawności komunikacyjnych, lecz zawsze w połączeniu z nimi. Ponadto przekład powinien rozwijać umiejętność refleksji i analizy językowej, a także świadomego stosowania środków językowych. Postulat ten znajduje swoje odzwierciedlenie w propozycji dydaktycznej, w której tłumaczenie wykorzystuje się do rozwoju i doskonalenia precyzji w mówieniu w języku obcym (Borgwardt i in. 1993:127). Ćwiczenie polega na tym, że jeden uczeń wypowiada się na określony temat w języku ojczystym, a drugi przekłada jego wypowiedzi na język obcy. Tego typu ćwiczenia wykluczają stosowanie różnego rodzaju strategii uniku, jak np. zbyt uproszczony sposób wyrażania treści, zaniechanie mówienia w przypadku braku środków językowych, i zmuszają do jak najdokładniejszego oddania usłyszanych informacji w języku obcym. Inni uczniowie uważnie kontrolują efekt przekładu, a więc podczas słuchania nie mają postawy biernej. Powstające luki nominacyjne i konieczność ich pokonania w naturalny sposób mobilizują uczniów do doskonalenia swojej kompetencji leksykalnej 12 . Inne zadanie translacyjne, które spełnia wyżej wymienione przesłanki, polega na sterowanym pisaniu tekstu. Eliminuje ono wady powszechnie zadawanych zadań pisemnych, które są albo za mało samodzielne, ponieważ bazują na daleko idącej reprodukcji tekstu podręcznikowego, albo przerastają realne umiejętności pisania w języku obcym. Mankamenty te eliminuje przekład na język obcy. Stosowane w takiej sytuacji teksty powinny spełnić następujące wymogi (Lübke 1993): ■■ Mogą zawierać wyłącznie te środki językowe (leksykę i gramatykę), które uczniowie poznali na wcześniejszych lekcjach języka obcego. ■■ Nie mogą zawierać żadnych pułapek językowych lub struktur, których przekład nastręcza trudności. ■■ Muszą być treściowo spójne i motywujące. ■■ Muszą mieć transparentną strukturę oraz kończyć się jasną pointą. ■■ Nie mogą być za długie. ■■ Również zdania powinny być w miarę krótkie. Zbyt długie wypowiedzi utrudniają bowiem zapamiętanie i w konsekwencji prawidłowy przekład. Zalety takiego zadania polegają na tym, że uczniowie mogą skoncentrować się wyłącznie na przekładzie tekstu z języka ojczystego (patrz zjawisko limitowania energii kognitywnej i ograniczonej pojemności pamięci roboczej). Nie zawiera on przypadkowych zdań, jak na przykład oderwane od kontekstu sytuacyjnego ćwiczenia drylowe, lecz poszczególne wypowiedzi są logicznie ze sobą powiązane i mają określony cel komunikacyjny. Po przeczytaniu całego tekstu nauczyciel dyktuje poszczególne zdania, a uczniowie dokonują ich przekładu. Z tego powodu ważne jest, aby łatwo je zapamiętać. Ograniczony pod względem rozmiaru tekst umożliwia wspólne i szybkie jego sprawdzenie nawet podczas tej samej lekcji. Z metodycznego punktu widzenia zadania tego typu mieszczą się między fazą recepcji a samodzielną produkcją tekstów i mają przygotowywać uczniów do coraz większej samodzielności w zakresie sprawności produktywnych. Na tym właśnie polega ich integracyjny charakter. Ciekawa propozycja zadań translacyjnych dla uczniów bardziej zaawansowanych polega 12 Przeprowadzony przeze mnie eksperyment ze studentami czwartego roku germanistyki potwierdza przyjęte tu założenia metodyczne oraz wysoką efektywność tego produktywnego ćwiczenia językowego. 38
n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń Języki Obce W Szkole na przekładzie prostych utworów poetyckich na język ojczysty. Efektywność tego typu zadań zależy od następujących czynników (Hellwig 1994 i 1997): ■■ Leksykalny i gramatyczny stopień trudności wierszy powinien nieznacznie wykraczać poza poziom kompetencji uczniów. ■■ Teksty powinny mieć około 120-140 wyrazów, czyli około 15-20 wierszy. ■■ Uczniowie powinni dostać teksty do wyboru, zanim zdecydują się na przekład jednego z nich. ■■ Teksty powinny zawierać sformułowania, które inicjują procesy inferowania, elaborowania i indywidualnej interpretacji. ■■ Uczniowie powinni być poinformowani o możliwości wolnego tłumaczenia tekstu. Przekład tego typu tekstów ma wiele walorów dydaktycznych. Najważniejsze to pozytywny wpływ na wrażliwość językową, silne zorientowanie na procesy językowe i duży potencjał motywacyjny. Zupełnie odmienny pomysł wykorzystania zadań translacyjnych mają W. Butzkamm (1989) i ostatnio W. Butzkamm i K. Myczko (2002). Ich koncepcja polega na krótkotrwałym stosowaniu dwujęzycznych ćwiczeń o charakterze drylowym. W odróżnieniu od monolingwalnych ćwiczeń typu pattern practice umożliwiają one poznanie i lepsze utrwalenie (mentalne zakotwiczenie) zasad tworzenia struktur gramatycznych w języku obcym na bezpośrednim tle ekwiwalentnych struktur w języku ojczystym. Dlatego zgodnie z teorią schematów kognitywnych ćwiczenia takie zaczynają się od bodźca w języku polskim, który pełni funkcję torowania 13 . Ponadto w konsekwentny sposób wykorzystują one zjawisko analogii jako mechanizmu powielania wzoru i w ten sposób ułatwiają konstruowanie stosownych reprezentacji mentalnych dla nowych struktur językowych. Ćwiczenie polega na tym, że nauczyciel wypowiada zdanie w języku polskim, którego obcojęzyczny odpowiednik ma być przedmiotem celowego kształcenia. Tłumacząc, uczniowie po kolei powielają wcześniej poznany wzór w języku obcym. Stopień trudności takich ćwiczeń można dozować przez zwiększanie liczby zmian w danej strukturze (por. Butzkamm, Myczko 2002:131 i n.). Przykład ćwiczeń z jedną zmianą w strukturze wypowiedzi: Dla Piotra zrobiłbym wszystko. Für Peter täte ich alles. Dla mojego ojca… Dla mojej matki… Dla niej… Przykład ćwiczeń z dwiema zmianami w strukturze wypowiedzi: Dla was nie zrobiłbym niczego. Für euch täte ich nichts. Dla niego zrobiłbym wiele. Für ihn täte ich viel. Przykład ćwiczeń z wieloma zmianami w strukturze wypowiedzi: Bez niego nie zrobiłbym nic. Ohne ihn täte ich nichts. Z nią zdobyłbym cały świat. Mit ihr würde ich die ganze Welt erobern. Zmiany w strukturze wypowiedzi mogą odnosić się do aktualnych zainteresowań uczniów: Dla Brada Pitta zrobiłbym wszystko. Für Brad Pitt täte ich viel. tworzyć logiczną ciągłość: Dla mojego psa zrobiłbym wiele. Für meinen Hund täte ich viel. Dałbym mu pić. Ich gäbe ihm zu trinken. lub wskazywać na zmianę informacji przez modyfikację akcentu zdaniowego: Czy my mamy kupić bilety? Sollen wir denn die Fahrkarten kaufen? 14 . Wysoka skuteczność tego typu ćwiczeń jest wynikiem działania następujących czynników: ■■ W dwujęzycznych ćwiczeniach obcojęzyczne struktury gramatyczne stają się bardziej transparentne na płaszczyźnie formalnej i w swojej funkcji komunikacyjnej. ■■ Dokonywane podczas ćwiczenia zmiany sytuacji komunikacyjnych pozwalają uczniom lepiej poznać zakresy stosowania danej struktury językowej. 13 Na temat torowania patrz Sternberg (1999:169). 14 Ćwiczenie tego typu ukazuje związek między intonacją zdania i jego funkcją pragmatyczną. W podanym przykładzie zdanie pytajne nie musi realizować funkcji interrogatywnej, lecz może być wyrazem zdziwienia lub nawet oburzenia. 39
Page 1 and 2: PL ISSN 0446-7965 CZASOPISMO DLA NA
Page 3 and 4: Nr 5/2008 • listopad/grudzień Ro
Page 5 and 6: n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 39: n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 91 and 92:
n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207:
skie, według których chcielibyśm
show all

JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji