JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji

More documents

Recommendations

Info

Języki Obce W Szkole n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń które rodzaje poprawek językowych proponowanych przez rodziców”. Wyjaśnia on, iż „o ile poprawki natury semantycznej, a więc dotykające tego, co dla dziecka najważniejsze, czyli treści/znaczenia przekazu, są przyswajane chętnie i bez specjalnych problemów, o tyle poprawki natury formalno-systemowej bywają konsekwentnie ignorowane niezależnie od liczby podejmowanych interwencji” (Gozdawa-Gołębiowski 2005:97). Natomiast zdaniem L. White pośrednie świadectwo negatywne, czyli informacje o strukturach, które nie są gramatyczne, nie jest dostępne. N. Chomsky (1981) jest jednak odmiennego zdania i twierdzi, iż kumulujące się przypadki niewystępowania danej struktury w prostych wyrażeniach, w których się jej spodziewamy, służą dziecku za dowód, iż powinny zostać one wykluczone z gramatyki danego języka. Jak się zaraz przekonamy, matryca językowa to nie tylko mechanizm ułatwiający dzieciom akwizycję ojczystego języka. Dla N. Chomsky’ego jest to wrodzony narząd biologiczny analogiczny do innych organów człowieka. Język jako wrodzony narząd biologiczny – opinie współczesnych naukowców Założenie, iż język jest organem biologicznym, nie tylko wyjaśnia, dlaczego uczenie się języków obcych w dzieciństwie nie powinno sprawiać szczególnych problemów, ale również tłumaczy, dlaczego uczenie się języka przez dorosłych jest takie trudne. N. Chomsky (2000) zakłada, że organ językowy może stanowić pewną część umysłu-mózgu, która jest wyspecjalizowana w wiedzy o języku i w zastosowaniu języka, i porównuje język do narządu wzroku. Narząd wzroku charakteryzuje się skomplikowaną formą, która jest genetycznie zaprogramowana. Jednak bez odpowiedniego bodźca w konkretnym okresie we wczesnym dzieciństwie ten skomplikowany system nie byłby w stanie działać. Podobnie jest z językiem. Dzieci muszą mieć z nim kontakt, aby rozwinąć umiejętności językowe. Przykład Genie, dziewczynki, która do wieku 13 lat nie miała kontaktu z językiem, wskazuje na to, iż „jeżeli proces akwizycji języka rozpocznie się po okresie dojrzewania, nie będzie on w stanie zakończyć się sukcesem” (Foster-Cohen 1999:127). Oczywiście umiejętności pragmatyczne zostaną nabyte, ale struktura języka pozostaje dla takiej osoby nieosiągalna (chociaż nie jest do końca jasne, czy nie mają na to wpływu traumatyczne przeżycia z dzieciństwa). N. Chomsky wyjaśnia również, dlaczego w przypadku języka ojczystego używamy terminu akwizycja, a nie po prostu uczenie się. Jak już wcześniej wspomniałam, język „przytrafia się” dziecku, które jest wystawione na działanie odpowiednich bodźców. W grę wchodzi tu zdefiniowane wcześniej zjawisko niedookreślenia przez prymarne dane językowe. W związku z tym akwizycja języka bardziej przypomina wzrastanie niż uczenie się, które zawsze jest procesem świadomym. Jednak same bodźce i doświadczenie dziecka nie są wystarczające. Akwizycja języka może być również porównana do wzrastania, ponieważ jest ono czymś zaprogramowanym genetycznie. Chomsky uważa, że to tak, jakby zamiast ramion wyrastały nam skrzydła. Zapis genetyczny wyraźnie mówi, które narządy powinny pełnić określone funkcje. Nie można więc mówić o wpływie doświadczenia ani bodźca na to, czy ktoś np. wkroczy w okres dojrzewania, czy nie. To się po prostu dzieje niezależnie od czynników zewnętrznych. Analogicznie przebiega proces akwizycji języka. Autorzy książki The Language Organ (Narząd językowy) również traktują język jako „biologiczną jednostkę, skończony narząd mentalny, który rozwija się w jednym z wielu kierunków. Liczba możliwych kierunków rozwoju języka jest już z góry określona przed jakimkolwiek doświadczeniem w dzieciństwie. Rozwijający się narząd językowy (gramatyka) ma swoją reprezentację w mózgu i odgrywa kluczową rolę w praktycznym użyciu języka” (Anderson, Lightfoot 2002:22). Co więcej, prowadzą oni porywającą dyskusję na temat historii badań próbujących zidentyfikować dokładną lokalizację narządu językowego. S. Pinker (1994) natomiast traktuje język jako jedną z biologicznych funkcji, jako instynkt i porównuje posługiwanie się językiem przez ludzi do przędzenia pajęczyn przez pająki. Wiemy już, w jaki sposób dzieci nabywają język ojczysty. Poznaliśmy również charakterystykę narządu językowego jako wrodzonego organu 6
n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d z i e ń Języki Obce W Szkole biologicznego. Wydawałoby się, iż proces uczenia się języków obcych powinien przebiegać bezproblemowo. Niestety tak nie jest. Aby zrozumieć, jakie problemy mogą napotkać osoby uczące się języków obcych, przyjrzyjmy się hipotezie okresu krytycznego (Critical Period Hypothesis) zaproponowanej przez E. Lenneberga oraz hipotezie różnicy fundamentalnej (Fundamental Difference Hypothesis) zaproponowanej przez R. Bley-Vromana. Mimo iż hipoteza różnicy fundamentalnej odnosi się do osób dorosłych, a nie do dzieci, którym poświęcony jest ten artykuł, warto wiedzieć, co nas może spotkać, jeżeli będziemy zwlekali z nauką języka aż do dojrzałości. Hipoteza okresu krytycznego Przeprowadzając swoje badania na osobach niepełnosprawnych, E. Lenneberg zauważył, że akwizycja języka jest związana z konkretnym etapem rozwoju, z którego szybko wyrastamy w okresie dojrzewania. W związku z tym rozwój języka przebiega w pewnych ramach czasowych uzależnionych od rozwoju naszego organizmu. E. Lenneberg wyjaśnia, iż „między drugim a trzecim rokiem życia język formuje się dzięki interakcji procesów wzrastania/dojrzewania i zaprogramowanym procesem uczenia się. Między trzecim rokiem życia a wczesnym okresem nastoletnim możliwość nabywania języka ojczystego pozostaje na dobrym poziomie; człowiek jest wtedy bardziej wrażliwy na bodźce i zachowuje wrodzoną elastyczność, która umożliwia mu organizację funkcji mózgu w celu przeprowadzenia kompleksowej integracji subprocesów niezbędnych do bezproblemowego rozwoju mowy i języka” (Lenneberg 1967:158). Dzięki temu dzieci nabywają język ojczysty z łatwością i zdumiewająco szybko. Jednak po zakończeniu okresu dojrzewania mózg dostosowuje się do pewnych wzorców i jeżeli do tego czasu podstawowe umiejętności językowe nie zostaną nabyte, to mogą one pozostać na zawsze nieosiągalne 3 . Powyższa hipoteza znajduje swoje odzwierciedlenie w wynikach badań zmian zachodzących w mózgu. Stwierdzono m.in., iż „pierwszy rok życia charakteryzuje się bardzo szybkim tempem rozwoju mózgu. Zanim pojawi się język, mózg dziecka ma już ponad 60 proc. cech mózgu osoby dorosłej”. Następnie, „zanim zostanie zatrzymany proces akwizycji języka ojczystego, mózg jest również dojrzały i następuje nieodwracalne ustalenie lateralizacji”. Jeżeli zatem założymy, że język jest organem biologicznym usytuowanym w mózgu, musi on dojrzewać razem z mózgiem. Skoro tak, to logiczne wydaje się, że człowiek nabywa język w bardzo wczesnym okresie swojego życia. Gdyby było inaczej, tj. gdybyśmy nabywali język ojczysty, będąc nastolatkami, stawalibyśmy przed niemożliwym do wykonania zadaniem. E. Lenneberg twierdzi jednak, iż „język (...) rozwija się harmonijnie dzięki integracji struktur neuronowych i szkieletowych oraz przez wzajemne adaptacje różnych procesów fizjologicznych”, i tym samym traktuje go jako jeden z organów ludzkiego ciała (Lenneberg 1967:175). Dlatego dzieci do 11-12. roku życia przy odpowiednich warunkach do nauki języka (środowisko posługujące się językiem obcym, wielogodzinny kontakt z językiem, możliwość praktycznego zastosowania języka) mają duże szanse nabycia języka obcego na wysokim poziomie i bez obcego akcentu. Możemy się jednak zastanawiać, czy wrodzone mechanizmy ułatwiające nabywanie pierwszego języka są dostępne dla ucznia w warunkach szkolnych. Niestety, jak twierdzi R. Gozdawa-Gołębiowski, „wydaje się, że sterowana genetycznie matryca językowa zanika w okresie dojrzewania (lateralizacja mózgu), a i wcześniej nie jest możliwe jej funkcjonowanie w warunkach szkolnych, gdzie brak jest autentycznej presji komunikacyjnej, kontakt z prymarnymi danymi językowymi jest znikomy i (…) dominuje motywacja negatywna” (Gozdawa-Gołębiowski 2004:24). Jak wynika z przeprowadzonych przez E. Lenneberga badań, hipoteza okresu krytycznego dotyczy osób nabywających język ojczysty. Dla nich kontakt z językiem w konkretnym momencie życia jest czynnikiem niezbędnym. Spróbuję jed- 3 Zależność ta z powodów etycznych nie mogła zostać zbadana za pomocą eksperymentu naukowego, jednak znane są przypadki zaniedbań potwierdzające wpływ rozwoju organizmu na zdolność akwizycji i uczenia się języka, np. przypadek Genie, dziewczynki, która od wczesnego dzieciństwa do wieku 13 lat nie miała kontaktu z językiem. 7
Page 1 and 2: PL ISSN 0446-7965 CZASOPISMO DLA NA
Page 3 and 4: Nr 5/2008 • listopad/grudzień Ro
Page 5 and 6: n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 7: n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 59 and 60:
n r 5/2008 l i s t o p a d/g r u d
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207:
skie, według których chcielibyśm
show all

JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

JÄzyki Obce w Szkole - Biblioteka Cyfrowa OÅrodka Rozwoju Edukacji