Zbornik radova Koridor 10 - Kirilo Savić

prouzrokuje neuravnoteţene inercijalne sile i momente, promenljivost obrtnog momenta, neujednačenost
radnog procesa, vibriranje strukture i uređaja na motoru i dr., pri čemu sve te pojave izazivaju povoljne
uslove za iniciranje buke.
Kod stacionarnih motora, ovi uticaji se mogu preneti preko oslonaca na zgradu ili na gonjenu
mašinu. Kod motora na lokomocioni pogon (motorna vozila, traktori, ţeleznička vučna sredstva, plovni
objekti, kombajni, letilice, građevinske mašine i dr.), vibracije se prenose na konstrukciju, izazivajući njeno
vibriranje. Kod motornih vozila dolazi do pojava drugih vidova vibracija na koje utiču: način oslanjanja
motora, uticaj podloge puta, kvalitet i tip pneumatika, uravnoteţenost pneumatika, način izvođenja noseće
konstrukcije i drugo.
S obzirom da je kod vozila, motor primarni izvor emitovane buke, a u cilju utvrđivanje njenih
karakteristika, u poslednje vreme razvijeni su mnogi novi merni instrumenti, a time i postupci i metode
ispitivanja, a sve u cilju njenog smanjenja.
U prošlosti, zbog relativno malog broja, u odnosu na današnji broj vozila u svetu, taj problem se nije
mnogo potencirao, da bi uvođenjem propisa o dozvoljenim nivoima buke, taj problem bio sve značajniji.
Zainteresovanost korisnika i proizvođača za vozilima sa što manjim intenzitetom buke, zahtevao je i
znatna materijalna ulaganja, a naročito ako se ima u vidu permanentni problem redukcije štetnih
komponenata emisije izduvnih gasova motora, čiji su zakonski propisi, periodično, sve rigorozniji.
Takvi trendovi smanjenja buke i emisije izduvnih gasova motora, zahtevali su razvoj novih motora i
njihovih pojedinih sistema, pri čemu su veći napredak, u tom pravcu, imali poznati svetski proizvođači
motora i motornih vozila, u odnosu na proizvođače srednje ili manje razvijenih zemalja.
Na slici 1, prikazan je jedan model strukturne buke motornog vozila kategorije N1.
Slika 1. Prikaz strukturne buke lakog terenskog vozila kategorije N1
Generalno strukturna buka motornog vozila moţe se podeliti na buku motora i vanmotorske izvore.
U motorske izvore spadaju:
- buka izazvana procesom sagorevanja,
- izvori mehaničkih pobuda (sistem za razmenu radne materije-ventilski razvod i razvodni zupčanici,
sistem za ubrizgavanje goriva, udari klipa o košuljicu cilindra usled promene smera kretanja, udari u
leţajima kolenastog vratila i dr.)
- buka izazvana strujanjem vazduha (usisni sistem, izduvni sistem, sistem za hlađenje, alternator i dr.)
U vanmotorske izvore spadaju:
- buka transmisije ( menjački / automatski prenosnik, glavni i diferencijalni prenosnik, spojnica i dr.),
- buka izazvana kotrljanjem pneumatika i dr.
- aerodinamička buka, gde spadaju izvori izazvani strujanjem vazuha na graničnim površinama,
146