Zbornik radova Koridor 10 - Kirilo Savić

saobraćajnica sa postavljenim odgovarajućim protivzvučnim barijerama na bukom ugroženim
lokacijama.
Pri razmatranju buke u drumskom saobraćaju, polazi se od analize karakteristika buke
izolovanih vozila, putničkih vozila, motocikala i teških vozila ka analizi buke saobraćajnog
toka, posebno u urbanoj sredini, gde postoje prekinuti i neprekinuti saobraćajni tokovi. Da bi
se što potpunije sagledala buka vozila, potrebno je razmatrati dve osnovne kategorije vozila:
putnička vozila (kao i teretna manje nosivosti) i teška vozila (autobusi i veći kamioni), čija se
buka razlikuje po jačini i spektru. Najčešće je intenzitet drumske buke rezultat proporcionalne
zastupljenosti ovih dveju kategorija. U ispitivanje treba uzeti i buku motocikala koji daju
specifičnu i dosta neprijatnu buku.
Pod bukom motornih vozila se prvenstveno misli na buku pogonskog motora. Postoje i drugi
izvori buke vozila, koji se pojavljuju kod velikih brzina. Tu treba navesti: transmisiju, buku
pneumatika usled kotrljanja, buku strujnih površina vozila i buku delova nadgradnje, do koje
dolazi pod uticajem rezonanci.
Što je nivo buke vozila viši, utoliko će biti i uticaj tih izvora buke veći. Nizak nivo spoljašnje
buke vozila podrazumeva vrednosti niže od 82 dB, unutrašnji nivo buke čini vrednosti niže od
75 dB. Kod spoljne buke vozila, teži se graničnim vrednostima od 75 do 80 dB. One zavise od
tipa vozila i jačine pogonskog agregata. One su niske i neće ih biti lako realizovati kod svih
vrsta vozila. Poslednjih godna, proizvođači brendiranih vozila ulažu u razvoj proizvodnje
vozila koja su, slobodno se može reći, ’’nečujna’’. U tome prednjače japanski proizvođači
vozila. Posebno se ulaže u razvoj vozila na električni pogon, koja imaju izuzetno nizak nivo
buke.
Kod svih drumskih vozila dva osnovna i nezavisna izvora buke potiču od pogonskog sistema i
kontakta guma sa površinom puta. Na pogonskom sistemu buka uglavnom nastaje pri radu
motora, pri usisavanju, izduvavanju i hlađenju. Kod teretnih vozila i autobusa buka je jača
zbog jačeg pogonskog sistema i karakterističnog prijanjanja vozila na putu, pa je zato od
važnosti njihova procentualna zastupljenost u saobraćajnom toku. Kod putničkih i teretnih
vozila nivo zvučnog pritiska je funkcija rada motora i broja obrtaja u minutu. Ta vrednost je
za različite brzine različita.
Nivo buke je funkcija brzine kretanja vozila, gdje je uključen i odnos guma i površine puta.
Kako je maksimalni nivo buke sistema konstantan sa brzinom vozila, to sa većom brzinom
dolazi do znatnog povećanja učešća buke koja dolazi od gume u dodiru sa površinom puta.
Prema Sharpu i Donovanu ta kritična granica za teška vozila se kreće oko brzine vozila od 50
km/h. Za brzine iznad ove granice dominiraju izvori buke od dodira guma sa površinom puta,
a za sporije brzine dominiraju izvori buke sa pogonskog sistema. Prema Hayden-ovoj formuli
za proračun nivoa buke u zavisnosti od brzine vozila figurišu i veličine kao što su uslovi puta,
širina gazećeg sloja, broj udubljenja i dr. ali je još jednom potrebno istaći da sa porastom
brzine raste i buka po zakonu:
Nivo buke (dBA) = 40 log v (m/s)
odnosno dvostruko smanjenje brzine kretanja vozila dovodi do smanjenja buke za 12 dBA.
Buka vozila u gradskom javnom prevozu predstavlja značajan problem u gradskoj sredini.
Ova vozila proizvode intenzivnu buku, kako u unutrašnjosti vozila tako i u okolini. Zato je
potrebno isključiti iz saobraćaja sve autobuse koji proizvode nedozvoljeni nivo buke, ne
ulazeći u razloge koji ’’opravdavaju’’ njihovo korišćenje. Spoljašnji nivo buke koju proizvode
određena prevozna sredstva, dat je u Tabeli 1.
Tabela1. Spoljašnji nivo saobraćajne buke
175