Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

103
maite, drudzy świnie bagno, szmer kładą, sadze z kominów sypią" 52
Również w pisanym w drugiej połowie XVIII w. "Gospodarstwie...", Mitterpachera
znajdujemy cały szereg roślin, które choć chmielu zastąpić
zdaniem autora nie mogły bywały jednak stosowane w krajach Europy
Środkowej
53
(bylica, szałwia, kąkol pijany, rzęsa płucna).
Trudno przypuszczać, .żeby piwowarzy z miast pruskich byli całkowicie
wolni od tego typu grzechów. Świadczą o tym choćby akta sądu
cechowego w Elblągu (cech staromiejski), które wspominają o używaniu
zbyt małych ilości chmielu 54 . O nieco mniejszym i nie tak powszechnym
użyciu chmielu mówią też informacje o gatunkach piwa, przy
produkcji których chmiel w ogóle nie był używany. Np. do XV w. na
zachodzie krajów niemieckich warzono piwo bez chmielu (tzw. Grutbier).
Z XIX w. z Podhala znamy recepturą piwa owsianego niechmielowego.
Również w Prusach w XVII w. produkowano piwo bez chmielu.
Takim napojem był warzony w Toruniu pszeniczny (biały) tafelbier 55
Inne znane receptury piw produkowanych w browarach mieszczańskich
i starościńskich mówią o użyciu chmielu w bardzo zresztą zróżnicowanej
zależnie od gatunku piwa ilości. Można stwierdzić, że chmiel był
surowcem podstawowym zużywanym w wielkich ilościach głównie w produkcji
jęczmiennych piw pełnych, w mniejszych ilościach piw stołowych
itd. Przy produkcji niektórych gatunków rezygnowano z użycia chmielu.
Trudno natomiast ustalić, czy piwo masowo warzone w woj. malborskim
przez chłopów (głównie na potrzeby własne) było również chmielone.
Nie znamy bowiem żadnych receptur takiego napoju. Wspomniane powyżej
przykłady z terenów niemieckich i Podhala każą przynajmniej liczyć
się z możliwością, że część chłopskich piw mogła być niechmielona.
Postawmy więc pytanie, jak współcześni oceniali walory piw jęczmiennych,
jakie były wartości odżywcze trunków konsumowanych przez
mieszkańców woj. malborskiego i reszty Prus, jakie walory smakowe i
trwałość. Przegląd tych problemów zakończymy krótką charakterystyką
czołowych piw pruskich.
Podstawowym rodzajem piwa, produkowanego w całych Prusach, było
sporządzane zawsze z dodatkiem chmielu pełne piwo jęczmienne
52 S y r e n i u s z , "Zielnik...", s.943.
53
L. M i t t e r p а с h e r, "Gospodarstwo", t. I, Warszawa 1787,
s. 321. Rośliny te to bylica, kąkol pijany, szałwia, rzęsa płucna.
54
WAP Gd. 397/25, f. 26-26v.
55 H u n t e m a n, "Bierproduktion...", s. 29; I. i S. R e у с h m a-
nowie, "Przemysł wiejski na Podhalu", Zakopane 1937, s. 110-111; WAP
Toruń. Kat. II, XIII-12, f. 105v.