Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

96
przy czym ich stosunek kształtował się jak б : 1. Rachunki starostwa
człuchowskiego z roku 1609/1610 mówią już tylko o warzeniu piwa z
jęczmienia 17 . Milczenie źródeł o pszenicy trudno uznać jednak za wystarczającą
podstawę do wniosku o całkowitym wyparciu piw pszenicznych
z Człuchowa lub tym bardziej innych rejonów woj. pomorskiego.
Podsumowując można stwierdzić, że w drugiej połowie XVI stulecia jęczmień
był w pruskich browarach podstawowym, lecz nie jedynym surowcem
zbożowym. Pszenica, szeroko stosowana na ziemiach Korony,
również w Prusach, szczególnie w ziemi chełmińskiej, a także na południu
woj. pomorskiego była podstawowym surowcem do produkcji piw
tzw. "białych". Informacje z Gdańska i Radzynia z drugiej połowy XVII w.
wskazują, że również w tym okresie nie można mówić o wyłączności
jęczmienia.
Czy zatem województwo malborskie było obszarem wyjątkowym, na
którym przez półtora wieku wszyscy producenci warzyli piwo tylko jęczmienne.
Tak chyba nie było, choć dominacja jęczmienia była tu zapewne
bardziej przytłaczająca niż w innych województwach. Wyjątkowo
przy produkcji słodu stosowano tu domieszki owsa. Np, z rachunków
elbląskiego szpitala Sw, Ducha z roku 1651/52 wynika, że owies stanowił
wówczas około 14% przerobionego na słód zboża (resztę stanowił
jęczmień). Inne rachunki z drugiej połowy XVII w. nie wspominają już
o stosowaniu owsa, który prawdopodobnie był używany jako domieszka
do słodów jęczmiennych 18
Czy w Elblągu i sąsiednich miastach warzono piwa pszenne. Całkowite
milczenie źródeł podsuwa odpowiedź negatywną, zwłaszcza w świetle
bardzo licznych informacji o jęczmieniu. Jedynie F, Hoffman w swej
wierszowanej apologii cechu piwowarów elbląskich z 1666 r. pisze o
stosowaniu najpierw ziarna pszenicznego, w dalszej kolejności jęczmiennego
("Die beste Gerste auch") 19 . Innych wzmianek o pszenicy nie znamy.
Statuty cechu browarników Starego Miasta z 1636 r. zakazywały osobom
z poza cechu warzenia piwa "białego"="Weissbier". Dysponujemy też
wcześniejszą wzmianką o sprzedaży elbląskiego białego piwa na Żuławach
Malborskich (1575 r. ) 20 . Wiadomo też, że w XVII w. "Weissbier"
warzyli również mieszczanie malborscy (1619 г.). Z dziełka H. Knausta,
choćby z karty tytułowej wynika tożsamość piw pszenicznego i biatego.
17
18
19
AGAD ASK LVI, s. 7, f. 35v-36, 68.
WAP Gd. 369, 1/2445, s. 42-43.
WAP Gd. 392/41, s. 5.
20 WAP Gd. 392/41, s. 111, 114; 369, 1/3411; 508/1914, s. 5-8,