Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

3 3
skich posiadłościach tych miast. W Elblągu i Gdańsku rada tolerowała
poczynania niektórych mieszczan, w tym także rajców; w Toruniu zaś
oficjalnie organizowała produkcję we własnych browarach.
M a ł e
m i a s t a
Prusy Królewskie to kraina nie tylko wielkich ośrodków miejskich.
W drugiej połowie XVI w. istniała tu liczna grupa miast mniejszych liczących
od kilkuset do 5000 mieszkańców. Na czele tej grupy stał najludniejszy
Malbork. Nasuwa się pytanie, kto w małych miastach, również
kształtujących gospodarcze oblicze kraju, korzystał z przysługującego
mieszczanom prawa propinacji, kto produkował piwo, kontrolował
główne środki produkcji i bezpośrednio w niej uczestniczył W pierwszym
rzędzie przyjrzyjmy się sytuacji w Malborku, ośrodku, który rozmiarami
swej produkcji konkurował z pobliskim kilkakrotnie większym
Elblągiem. W Malborku, w odróżnieniu od wielkich miast pruskich, nie
istniał odrębny cech browarników. W źródłach nie spotkałem też śladów
działania ewentualnych członków cechu elbląskiego
("Aussenbruder").
Prawo warzenia przysługiwało wszystkim obywatelom miasta, posiadaczom
całej lub 1/2 działki budowlanej. W końcu XVI w. ( 1586 r. ) korzystało
z niego ponad 170 mieszkańców Starego i Nowego Miasta Malborka,
w tym dziesięciu rajców. Rada starała się zapobiegać nadmiernemu
wzrostowi produkcji przez ograniczanie częstotliwości warzenia. Np. w
1577 r. uchwaliła, że posiadacze całej działki mogą warzyć piwo raz na
trzy tygodnie, połowy zaś - co 6 tygodni. W drugiej połowie XVII w.
zgodnie z uchwałami rady z lat 1665 i 1670 posiadacze całych działek
mogli warzyć piwo tylko raz na 4 tygodnie. Najbardziej aktywni producenci
nie przestrzegali zresztą tych przepisów, o czym świadczą zapisy
w księgach sądu wetowego 57 . Mieszczanie malborscy byli właścicielami
słodowni i browarów. Jak wynika z zachowanych rachunków kosztów
produkcji z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVI w., w słodowniach
pracowali fachowcy mielcarze, płatni od sztuki wyprodukowanego
słodu. W latach 1572-1589 opłata jaką pobierali wzrosła z 12 do 15 gr.
Oczywiście dostarczenie zboża oraz nieodzownego do suszenia słodu
57
WAP Gd. Akta Miasta Malborka 508/1222, f. 183; 508/1238, f. 53-
53v; 508/1982 nlb.; 508/1223, f. 247-256v. Wypadki zbyt częstego warzenia
nie były liczne, np. w latach 1620-1621, 1621-1623, 1622-1624,
sąd wety malborskiej 508/1914, s. 13-43.