Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

L8
uregulować problemy piwowarstwa zarówno Starego, jak i Nowego Miasta.
Chodziło między innymi o podporządkowanie cechowi staromiejskiemu
dotychczas samodzielnego cechu nowomiejskiego 5 .
Przed omówieniem organizacji produkcji w obu cechach warto przyjrzeć
się nieco bliżej ich składowi społecznemu, wewnętrznej strukturze,
jak również poszukać wskaźników obrazujących ekspansję lub kryzys
samej organizacji cechowej. Do elbląskich bractw browarniczych mogli
należeć zarówno obywatele Elbląga (tzw. "Bienenbruder"), jak też mieszkańcy
mniejszych miast i wsi (tzw. "Aussenbruder"), w tym również
poddani Elbląga. Możliwość taką stwarzały statuty z lat 1428 i 1636
oraz decyzje Rady (między innymi z 1607 r .)6. Łatwość dostępu do cechu
była jednak pozorna. W szczególności dotyczy to bractwa staromiejskiego.
Już statut z 1428 r. zabraniał wstępowania do "Meltzenbreuer
Brüderschaft und Gilde" członkom innych cechów. Zasada ta
znalazła pełne potwierdzenie w ordynacji z 1636 r. zakazującej równoczesnego
wykonywania piwowarstwa i innych rzemiosł, a także porzucania
dotychczasowego zajęcia i przechodzenia do cechu browarników.
Jedynie w szczególnych sytuacjach (starość, choroba) możliwe było
wstąpienie do bractwa, pod warunkiem jednak ostatecznego wyrzeczenia
się dotychczasowej profesji. Wyjątek uczyniono dla złotników, którzy
mogli równocześnie należeć do browarników i na małą skalę (bez prawa
zatrudniania czeladzi)
kontynuować produkcję złotniczą. Ograniczenia
uderzające w pragnących uzyskać dodatkowe źródło dochodów rzemieślników
były ponawiane w latach późniejszych. Recesem rady dostęp
do bractwa zamknięty był również dla czeladzi rzemieślniczej 7 . Natomiast
cech Nowego Miasta przyjmował rzemieślników bez trudności. Niekiedy
stanowili oni większość jego członków. Bractwo staromiejskie,
przynajmniej formalnie zamknięte przed rzemieślnikami, stało natomiast
otworem przed członkami rady i kupcami. Żadnych trudności nie czynio-
5. Problem był istotny, ponieważ stosunki między tymi organizacjami
pełne były konfliktów. Nowy statut dawał starszym cechu Starego Miasta
prawo współdecydowania, wraz z aktualnie urzędującym burmistrzem,
o przyjęciu członków do bractwa nowomiejskiego. Mimo to browarnicy
z Nowego Miasta zachowali odrębność co najmniej do końca XVII w.,
ustawicznie ją podkreślając i protestując przeciwko ordynacji z 1G36 r.
Ciągle też dochodziło do sporów w sprawie przyjęcia konkretnych osób
do cechu nowomiejskiego, warunków przynależności do bractwa, ustalania
cen piwa, wyszynku swojego trunku w niektórych punktach miasta.
A. M a t ż, "Die Zünfte der Stadt Elbing bis zum Einzug der Schweden",
"Elbinger Jahrbuch", H.I, 1920, s. 53-63; WAP Gd. Cechy Elbląskie,
392/41, s. 44, 49, 92, 102-104.
6. WAP Gd. Cechy Elbląskie, 392/41, s. 105, 107-109.
7. WAP Gd. Cechy Elbląskie, 392/41, s. 106-107, 109.