Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

86
sytuacji w tamtejszych miastach. Pozwoliły one określić skalę i tendencje
rozwojowe produkcji oczywiście w przybliżeniu i przy licznych
zastrzeżeniach wskazujących, że ustalone wielkości przemiału słodu,
zwłaszcza dla Gdańska a w mniejszym stopniu Elbląga i Torunia,
szczególnie w drugiej połowie XVII w., z uwagi na wyraźny wzrost nieuchwytnej
źródłowo produkcji pozacechowej, należy uważać za minimalne.
I choć nawet te ustalenia bezpośrednio oparte na materiale źródłowym
trudno uznać za całkowicie pewne, wypada jednak oderwać się
od "bezpiecznych" rozważań nad rozmiarami przerobu słodu i podjąć
próbę oszacowania ilości produkowanego przynajmniej w niektórych miastach
napoju. Skłania do tego po pierwsze oczywisty fakt, że mieszkańcy
ich pili piwo nie zaś słód, po drugie możliwości porównania danych
z Prus z wielkością produkcji w miastach Hanzy, Śląska i Korony, podawaną
w literaturze najczęściej w litrach lub beczkach. Wielkość produkcji
napoju spróbuję ustalić dla dwóch spośród czwórki pruskich potentatów
piwnych: Elbląga i Malborka. Przez cały XVII w. w Elblągu z
jednego waru otrzymywano według norm oficjalnych 25 beczek piwa,
przy czyn z 3 korców jęczmienia (nie zaś słodu) warzono 1 beczkę.
Pojemność beczki wynosiła ok. 90 stofów, co w przeliczeniu daje około
126 litrów (tab. 10) 47 . Dane dla Malborka obliczałem podobnie. Zgodnie
z zestawieniem kosztów produkcji z 1589 r. można przyjąć, że z jednego
waru (ok. 60 korcy gotowego już słodu) otrzymano co najmniej
22 beczki piwa pełnego, 3 beczki tafelbier i nieokreślone ilości cienkusza
48 . Normy uległy zasadniczym zmianom w połowie XVII w. (1659 r.)
kiedy na jedną beczkę trunku zużywano tylko 2 korce słodu, a więc z
waru otrzymywano 30 beczek 49 . Zakazy warzenia piwa cieńszego wskazują,
że prawdopodobnie z waru otrzymywano wówczas jeszcze więcej
trunku. W tej sytuacji przy 1580 r. przyjąłem normę 22 beczki, przy latach
następnych 30 beczek, natomiast pojemność beczek podobnie jak
w Elblągu - 126 litrów. Jak wynika z porównania danych tab, 6 i 11,
w Malborku w połowie XVII w. produkowano znacznie "więcej piwa niż
pół wieku wcześniej, jednak był to trunek gorszy. Druga połowa XVII
beczek piwa. Największy w Pszczewie dał w 1691 r. 1920 beczek. T.
С z w o j d r a k, Z. Ż a k, "Przemysł propinacyjny i karczmarstwo
w dobrach biskupa poznańskiego w XVI-XVIII w.", "Studia i materiały do
dziejów Wielkopolski i Pomorza", t. II 1957, z. 2, s. 82, 91.
47 WAP Gd. 397/26, s. 38; 397/905; 492/1247, s. 15.
48 WAP Gd. 508/1224, t'. 6.
49 WAP Gd. 508/1877.